Matura z fizyki – informacje
W opinii publicznej utarło się, że to fizyka jest jedną z najtrudniejszych nauk, jaką ludzkość zaczęła kiedykolwiek zgłębiać. Szczerze, nie dziwi mnie to – dziedzina ta wymaga znajomości matematyki, która sama w sobie może sprawiać ogromne trudności. Fizyk to nie tylko wytrawny matematyk, ale także doskonały obserwator, filozof i człowiek z wyobraźnią, który opisuje materię i jej zachowanie.
Krótko mówiąc: fizycy opisują zjawiska zachodzące w otaczającym nas świecie. Niemniej jednak zakres obejmujący maturę z fizyki to tylko wierzchołek góry lodowej – materiał jest mocno okrojony i w praktyce elementarny. Ta kondensacja materiału powoduje, że wyniki na maturze nie są tak tragiczne, jak mogłoby się wydawać. Sprawdź, co warto włączyć w przygotowania do matury z fizyki!
Kilka uwag praktycznych
Chyba najważniejszą informacją jest to, że egzamin maturalny z fizyki trwa 180 minut. To nie jest wcale dużo czasu! Na dobrą sprawę egzamin ten jest tak skonstruowany, że dla większości osób czas jest ten wręcz za krótki.
W arkuszu egzaminacyjnym znajdziecie od 25 do 35 zadań. Łączna liczba punktów, jakie możecie uzyskać za prawidłowe rozwiązanie wszystkich zadań, jest równa 60. Oczywiście każdy licealista (również ten po profilu humanistycznym) może przystąpić do matury z fizyki na poziomie rozszerzonym – jest to przedmiot do wyboru.
Zakres materiału obejmuje podstawę programową, która dzieli się na wymagania ogólne i szczegółowe. Wymagania szczegółowe odwołują się do ściśle określonych wiadomości i konkretnych umiejętności. Z kolei wymagania ogólne mają podstawowe znaczenie, gdyż holistycznie ujmują nadrzędne cele kształcenia w nauczaniu fizyki. Jakie są wymagania maturalne, które warto przerobić odbywając przygotowanie do matury z fizyki? Odpowiedź znajdziesz niżej.
Jakich zadań można się spodziewać?
Jeżeli szukasz w tym miejscu typowych zadań, które obejmuje przygotowanie do matury z fizyki, to muszę Cię zmartwić – coś takiego po prostu nie istnieje. Nie ma zadań o typowej treści np. tak jak zadanie optymalizacyjne na matematyce rozszerzonej. Fizyka ma to do siebie, że na skutek niewielkiej zmiany treści zadania cały problem może znaleźć zupełnie inne rozwiązanie. Z tego względu najważniejsze jest całościowe zrozumienie podstawy programowej.
Twój stan obecnie po przeczytaniu powyższego paragrafu.
Zadania zamknięte
Żebym nie zostawił Cię, drogi czytelniku, z niczym, oczywiście możemy pokusić się o rozpisanie ogólnej konstrukcji polecenia. Zachowując jak największy poziom ogólności, aby móc przeprowadzić skuteczne przygotowanie do matury z fizyki można rzec, że w arkuszu egzaminacyjnym znajdziecie zarówno zadania zamknięte, jak i otwarte. Zadania zamknięte to takie, w których zdający wybiera odpowiedź spośród podanych. Wśród zadań zamkniętych mogą znajdować się m.in.:
- zadania wyboru wielokrotnego;
- zadania typu prawda-fałsz;
- zadania na dobieranie.
Zadania otwarte
Z kolei zadania otwarte to takie, w których zdający samodzielnie formułuje odpowiedź. Jest to typ zadań, który obowiązkowo musi objąć każde przygotowanie do matury z fizyki. Wśród zadań otwartych znajdą się m.in.:
- zadania z luką, wymagające uzupełnienia zdania albo zapisania odpowiedzi jednym lub kilkoma wyrazami, symbolami lub wzorami fizycznymi, w tym wykonania lub uzupełniania rysunku, diagramu, tabeli, wykresu, zależności między wielkościami, równania;
- zadania krótkiej odpowiedzi, wymagające:
- przeprowadzenia obliczeń lub wyprowadzenia zależności pomiędzy wielkościami fizycznymi;
- ustalania i/lub uzasadniania prawidłowych stwierdzeń dotyczących zjawisk fizycznych i ich modeli;
- opisywania zjawisk fizycznych lub doświadczeń, przedstawiania też i formułowania hipotez.
Przedstawione przez zdającego rozwiązanie zadania otwartego, w którym zdający m.in. oblicza, wyprowadza, wykazuje, uzasadnia, musi prezentować pełny tok rozumowania, uwzględniać warunki zadania, a także odwoływać się do praw i zależności fizycznych oraz matematycznych. Z tego względu bardzo ważne jest stosowanie opisów, np. „Korzystam z zasady zachowania energii”. Oznaczenia stosowane przez zdającego w rozwiązaniu muszą umożliwiać jednoznaczną identyfikację wielkości fizycznych opisanych w treści zadania i polecenia, co ćwiczą nasi kursanci, odbywając przygotowanie do matury z fizyki z Indeksem w Kieszeni.
Jakie umiejętności są sprawdzane, czyli skuteczne przygotowanie do matury z fizyki
Idąc dalej z pewnością można powiedzieć, że wszystkie zadania egzaminacyjne będą sprawdzały poziom opanowania umiejętności określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego od początku nauczania fizyki. Do wymagań ogólnych zaliczamy:
- wykorzystanie pojęć i wielkości fizycznych do opisu zjawisk oraz wskazywanie ich przykładów w otaczającej rzeczywistości;
- rozwiązywanie problemów z wykorzystaniem praw i zależności fizycznych;
- planowanie i przeprowadzanie obserwacji lub doświadczeń oraz wnioskowanie na podstawie ich wyników;
- posługiwanie się informacjami pochodzącymi z analizy materiałów źródłowych, w tym – tekstów popularnonaukowych;
- budowanie modeli fizycznych i matematycznych do opisu zjawisk oraz ilustracji praw i zależności fizycznych.
Liczbę poleceń oraz liczbę punktów możliwych do uzyskania za poszczególne rodzaje zadań w całym arkuszu przedstawiono w poniższej tabeli.
Jeżeli liczysz na to, że „wystrzelasz” maturę z fizyki, to Twój maksymalny wynik może wynieść 20%. Warto również wspomnieć, że w arkuszu egzaminacyjnym będą występowały wiązki zadań lub pojedyncze zadania. Wiązka to zestaw od dwóch do czterech poleceń występujących we wspólnym kontekście tematycznym, którym jest opisane zjawisko fizyczne, doświadczenie, obserwacja, materiał źródłowy itp. Każde z zadań wiązki będzie można rozwiązać niezależnie od rozwiązania innych zadań w danej grupie. Wiązka zadań może się składać zarówno z zadań zamkniętych, jak i z zadań otwartych.
Przygotowanie do matury z fizyki – co należy umieć?
Najważniejszą sprawą jest to, że na rozszerzonej maturze z fizyki obowiązuje również materiał z podstawówki (kiedyś gimnazjum), a także materiał z zakresu podstawowego – nie tylko z rozszerzenia. Liczba działów, jakie powinno się zrealizować przed maturą, znajdziesz w poniższych linkach. Co ciekawe, w informatorach znajdziesz również przykładowe zadania z rozwiązaniami. Polecam zmierzyć się z nimi w wolnym czasie!
Wymagania od 2023
Pełne wymagania egzaminacyjne na rok 2023 znajdziesz tutaj. Informator CKE (wraz z zadaniami) znajdziesz tutaj.
Zadania egzaminacyjne, które należy włączyć w przygotowania do matury z fizyki, będą dotyczyły następujących obszarów tematycznych fizyki:
- pierwsze kroki w fizyce
- dynamika i kinematyka ruchu postępowego
- dynamika i kinematyka ruchu obrotowego
- praca, moc, energia, pęd
- bryła sztywna
- hydrostatyka i hydrodynamika
- grawitacja i astronomia
- termodynamika
- ruch drgający
- fale mechaniczne
- pole elektryczne
- prąd stały
- pole magnetyczne
- indukcja elektromagnetyczna i prąd przemienny
- fizyka jądrowa, atomowa i kwanty promieniowania elektromagnetycznego
- fale elektromagnetyczne i optyka
Niezależnie od wymienionych powyżej obszarów tematycznych, zadania egzaminacyjne sprawdzą również umiejętności określone w wymaganiach ogólnych tzn. na dobrą sprawę można podać uczniowi dowolne prawo z fizyki, a on, analizując przytoczone prawo i załączony tekst, musi umieć użyć ich w praktyce.
Właśnie ten fakt powoduje, że na dobrą sprawę można albo nauczyć się całej fizyki w zakresie aż do końca studiów, albo nauczyć się myśleć i opanować do perfekcji podstawowy materiał (ta druga opcja przygotowania do matury z fizyki, choć trudniejsza, daje większą szansę powodzenia).
Dalsza panika na zdanie: „musisz nauczyć się myśleć”.
Wyniki z poprzednich lat
Jak w takim razie kształtują się wyniki maturalne z fizyki na przestrzeni lat? Poniżej zaprezentowano średnie wyniki zdających:
Podsumowanie wyników z ostatnich lat matury rozszerzonej z fizyki
Pamiętajmy, że w wynik na poziomie 100% wliczają się również laureaci i finaliści olimpiad przedmiotowych. Analizując dane, jest to zatem rocznie około 80 uczniów. Liczba laureatów i finalistów to około 65 osób. Zatem piętnastu uczniom, rok w rok, udaje się uzyskać mityczne 100%. Odnosząc się do słów ze wstępu, gdy pisałem, że „geografia, WOS i historia mają najgorsze wyniki spośród wszystkich matur rozszerzonych”, warto podkreślić, że liczba osób zdających fizykę jest ponad trzykrotnie niższa w porównaniu z podanymi przedmiotami.
Wynika to najpewniej z faktu, że to właśnie fizyka jest uznawana za jeden z najtrudniejszych przedmiotów. Mimo że zrozumienie danych zagadnień i przygotowanie do matury z fizyki jest zdecydowanie trudniejsze niż nauka na pamięć, to, fakt faktem, historia, WOS i geografia wypadają gorzej (o kilka punktów procentowych co roku).
Wyższe średnie wyniki z fizyki mogą być spowodowane tym, że osoby gorzej przygotowane, bojąc się fizyki, nie podchodzą w ogóle do matury (tak przynajmniej przypuszczam). Czy poziom trudności matury rośnie z roku na rok? Wyniki tego nie potwierdzają. Oczywiście, jak można dostrzec, raz matura była statystycznie trudniejsza, raz statystycznie prostsza, ale standaryzacja pokazuje, że wyniki oscylują wokół 38 – 39%.
Na co szczególnie uważać?
Przed przystąpieniem do matury z fizyki warto rozumieć pochodzenia każdego wzoru (założeń i zakresu jego stosowalności) wraz z każdym towarzyszącym mu elementem składowym i sytuacjami szczególnymi.
Tablica maturalna to ogromna przewaga na maturze z fizyki. Jej znajomość pozwoli Ci na osiągnięcie wyników rzędu 80% i więcej. Większość zależności jest tam zawartych, a te, których nie ma, w większości wypadków można wyprowadzić. Moja druga rada – skup się na materiale z klasy pierwszej (kinematyka, dynamika, energia, pęd, bryła sztywna i płyny). Jej dogłębne zrozumienie gwarantuje aż 50% na maturze – są one podstawą do kolejnych działów.
Mimo że fizyka jest jednym z najtrudniejszych przedmiotów, to wcale na maturze nie wypada najgorzej. Jeżeli znajdziesz kompetentnego nauczyciela (co wiem, że jest czasem trudne), to gwarantuję Ci, że odpowiednie przygotowanie do matury z fizyki zapewni Ci wyniki rzędu 80% i więcej. Wystarczy nauczyć się myśleć… Rzecz przydatna nie tylko na maturze, ale i w życiu.
Jeżeli nadasz masz wątpliwości, gdzie przygotowywać się do egzaminu maturalnego, zapraszam do kontaktu! Zapewniam jednak, że warto nas wybrać, ponieważ w ten sposób zapewniasz sobie w pełni profesjonalne przygotowania do matury z fizyki.
~Kacper Raciborski