Dostęp do informacji publicznej wynika z Konstytucji RP i obejmuje uzyskiwanie informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. W praktyce to narzędzie kontroli społecznej nad wydatkowaniem środków publicznych i realizacją zadań publicznych.
Najważniejsze informacje, których dowiesz się z tego artykułu:
Innym, ważnym tematem na Olimpiadzie jest też skarga do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Sprawdź, co musisz o niej wiedzieć!
Informacja publiczna to – w uproszczeniu – całość danych dotyczących władzy publicznej, wydatków publicznych i realizacji zadań publicznych (np. budowy dróg, decyzji administracyjnych, zamówień). To także informacje, które urząd posiada, nawet jeśli ich nie wytworzył (np. dokumenty nadesłane). Nie zalicza się do niej dokumentów ściśle wewnętrznych (regulaminy pracy, notatki służbowe) ani opinii/ocen.
Przykłady:
Informacja publiczna dotyczy wyłącznie sfery faktów, a nie opinii czy ocen dokonywanych przez władze.
Ta wiedza przyda Ci się m.in. na Olimpiadzie Wiedzy o Polsce i Świecie Współczesnym.
Źródła: www.pixabay.com
Zgodnie z polską Konstytucją, obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Precyzyjne uregulowania są opisane w ustawach (ustawa o dostępie do informacji publicznej z dnia 6 września 2001 r.).
Uzyskanie informacji publicznej nie zalicza się do rzeczy trudnych czy skomplikowanych. Niewielu ludzi wie jednak, jak podejść do tego problemu albo w ogóle nie mają świadomości, że takie prawo im przysługuje. Działalność państwa powinna być bacznie obserwowana przez obywateli. Korzystanie z przywileju dostępu do informacji publicznej stanowi jeden z najważniejszych sposobów kontroli działalności tych jednostek, które wykonują rozmaite zadania w imieniu państwa.
Pierwsze kroki należy skierować do Biuletynu Informacji Publicznej. Jest to specjalna strona internetowa, którą znaleźć można m.in. na witrynach urzędów miast i gmin czy ministerstw i innych urzędów oraz instytucji państwowych. Część informacji umieszczania jest bezpośrednio w BIP i dostęp do nich otrzymuje każdy użytkownik. Czasem są tworzone osobne strony internetowe, gdzie można znaleźć pożądane treści. Możliwe jest również udostępnienie informacji w siedzibie danego urzędu czy instytucji, ale w dobie powszechnej cyfryzacji to coraz rzadsza praktyka.
Gdy jednak informacja, którą chce się uzyskać, nie jest ogólnodostępna, to przysługuje prawo złożenia wniosku o dostęp do informacji publicznej. Powinien być on rozpatrzony bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia. Jeśli jednak urzędnik, ze względu na charakter zadania, potrzebuje więcej czasu, żeby je sfinalizować, to powinien o tym odpowiednio wcześniej poinformować.
Źródła: www.pixabay.com
We wniosku należy wskazać, jakie informacje chce się uzyskać i ewentualnie w jakiej formie. Ma prawo zrobić to każdy obywatel, nie trzeba pokazywać dokumentów ani motywować swojej prośby. Można też skorzystać z ogólnodostępnych formularzy albo przykładowych wzorów wniosków. Zasadniczo dostęp do informacji publicznej nie wiąże się z kosztami dla wnioskodawcy.
Warto poświęcić nieco uwagi precyzyjnemu sformułowaniu swoich żądań. Przyspieszy to całą procedurę i uniemożliwi instytucji przeciąganie sprawy. Czasem niestety ma to miejsce, ponieważ nie wszystkie podmioty są skłonne do szybkiego informowania obywateli. Może być również tak, że informacje wymagają specjalnego przygotowania, które wiąże się ze znacznymi kosztami i pracą wielu osób, bo na przykład konieczne jest przygotowanie analizy albo zestawienia statystycznego. Wtedy należy również wykazać szczególny interes publiczny, który stoi za uzyskaniem takiej wiedzy.
Co ważne – ustawa nie przewiduje obowiązku uzasadniania, po co nam dana informacja. Wniosek może złożyć każdy, a organ ma obowiązek odpowiedzieć (zasadniczo w ciągu 14 dni).
Zdarzają się też sytuacje, w których obywatel otrzymuje odmowę udzielenia informacji publicznej. Może się tak stać ze względu na:
Odmowa następuje w formie decyzji administracyjnej i można się od niej odwołać do organu wyższego stopnia.
Odmowa udzielenia informacji następuje w formie decyzji administracyjnej i jest dopuszczalna m.in. ze względu na: ochronę danych osobowych i prywatności, tajemnicę państwową, służbową, skarbową lub wewnętrzny charakter dokumentu. Od decyzji przysługuje odwołanie do organu wyższego stopnia.
W praktyce warto:
Dostęp do informacji publicznej to realne narzędzie kontroli społecznej. W praktyce: najpierw BIP, następnie – ewentualny wniosek o udostępnienie informacji publicznej, a w razie odmowy – odwołanie. Ta wiedza jest niezwykle przydatna zarówno w życiu codziennym, jak i na Olimpiadzie.
Chcesz dobrze przygotować się do konkursu? Zobacz, jak wygląda przygotowanie do Olimpiad z Indeksem w Kieszeni!
Informacja publiczna to dane o działalności władzy publicznej, wydawaniu środków publicznych i realizacji zadań publicznych. Obejmuje też informacje posiadane przez urząd, nawet jeśli nie zostały przez niego wytworzone.
Najpierw sprawdź BIP, a jeśli danych tam nie ma – złóż wniosek o udostępnienie informacji publicznej (online lub pisemnie). Odpowiedź powinna nadejść do 14 dni – jeśli nie, urząd wskaże nowy termin i przyczynę.
Co do zasady każdy obywatel może złożyć wniosek – nie trzeba uzasadniać celu ani dołączać dokumentów tożsamości.
Gdy zachodzi ochrona danych osobowych/prywatności, tajemnica państwowa, służbowa lub skarbowa albo dokument ma ściśle wewnętrzny charakter. Odmowa ma formę decyzji administracyjnej i podlega odwołaniu.
Zasadniczo nie; koszty mogą pojawić się tylko przy szczególnym przygotowaniu informacji (np. złożone zestawienia), o czym urząd powinien uprzedzić.
Strona przygotowana przez Zyskowni.pl