I i II prawo Gossena – co musisz wiedzieć na Olimpiadzie Wiedzy Ekonomicznej?

I i II prawo Gossena to jedno z centralnych zagadnień teorii konsumenta, która z kolei wespół z teorią producenta i paroma innymi obszarami tematycznymi tworzą mikroekonomię. Nie mniejsze znaczenie ma znajomość tych teorii ma na Olimpiadzie Wiedzy Ekonomicznej. W tym artykule omówimy najważniejsze dotyczące ich informacje, które mogą Ci się przydać na każdym z etapów OWE!

www.unsplash.com

Poniżej zamieszczono fragment szczegółowego omówienia, którego pełną wersję znajdziesz w kursie dedykowanym przygotowaniom do Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej.

Prawa Gossena – wstęp do teorii konsumenta

Nie sposób poprawnie omówić praw Gossena bez wcześniejszego nakreślenia podstawowych założeń, którymi rządzi się w ekonomii teoria konsumenta. W wydaniu podręcznikowym, którego uczymy się na Olimpiadę Wiedzy Ekonomicznej, przyjmuje się założenie, że nabywca działa tak jak homo oeconomicus. Jest to koncepcja sposobu zachowania nabywcy na rynku, sformułowana u zarania ekonomii przez klasyków, z Adamem Smithem na czele. Jej wyjaśnienie to temat na osobny artykuł, jednak na potrzeby tego opracowania możemy przyjąć, że „człowiek ekonomiczny” jest:

– W pełni racjonalny, tzn. nie daje się zwieść reklamie manipulacyjnej, nie dokonuje wyborów, których po czasie żałuje itd.;

– Dąży do maksymalizacji własnej satysfakcji (innymi słowy swojej użyteczności). Możemy sobie to wyobrazić następująco: każdy uczestnik wymiany rynkowej stara się za sumę środków, którą chce przeznaczyć na transakcję, nabyć możliwie dużo takich dóbr, które zapewnią mu najwyższy możliwy poziom dobrobytu.

Oczywiście założenia te nie są w pełni zgodne z rzeczywistością – często dokonujemy nieracjonalnych wyborów, ponadto dla wielu z nas liczy się nie tylko własna satysfakcja, ale również np. zadowolenie naszych bliskich czy pomoc charytatywna. Właśnie z tych powodów są to tylko założenia – mają na celu upraszczać i w przystępny sposób tłumaczyć otaczającą nas rzeczywistość gospodarczą.

Parę słów na temat użyteczności

Ekonomia mainstreamowa zakłada, że użyteczność możemy wyrazić w formie obiektywnych miar pieniężnych lub abstrakcyjnych – tzw. utyli (od angielskiego utility). Przykładowo, po zjedzeniu tabliczki czekolady jestem w stanie oszacować, że wygenerowana w ten sposób satysfakcja jest dla mnie równowartością 20 zł. Wtedy uwypukla się powód, dla której ją kupiłem – jeśli była warta mniej niż 20 zł, np. 5 zł, to wówczas „zarobiłem” 15 zł, ponieważ kupiłem za 5 zł produkt, który przyniesie mi satysfakcję „wycenianą” przeze mnie na 20 zł.

Ekonomiści dzielą użyteczność na kilka rodzajów, z których dwa główne to:

– Użyteczność krańcowa – stanowiąca miarę przyrostu satysfakcji z dodatkowej, ostatniej skonsumowanej jednostki produktu;
– Użyteczność całkowita – będąca odpowiednikiem całkowitej wygenerowanej dotąd z konsumpcji satysfakcji.

Po tym wstępie teoretycznym jesteśmy gotowi, by przejść do właściwego tematu artykułu.

I prawo Gossena na Olimpiadzie Wiedzy Ekonomicznej

Spójrzmy na poniższą tabelę:

Wiemy, że przedstawia ona poziomy użyteczności Maćka, który jest konsumentem pączków. Każdy kolejny pączek zwiększa jego zadowolenie mierzone użytecznością, ale o coraz mniejszą wartość. W końcu, po zjedzeniu pięciu pączków, Maciek ma już dość i kolejny pączek nie zwiększa jego zadowolenia z konsumpcji.

To, że każdy kolejny jedzony przez nas produkt daje mniejszą satysfakcję, wydaje się być dość oczywiste. Jeśli jesteśmy spragnieni – pierwszy łyk wody daje największą ulgę. Gdy jesteśmy ekstremalnie niewyspani, to pierwsze godziny snu dają największy odpoczynek i regenerację, a każda kolejna jest coraz mniej istotna.

Niemniej ekonomiści w celu opisania tej dość intuicyjnej obserwacji formułują całkiem formalną definicję. Mowa o prawie malejącej użyteczności krańcowej, zwanym inaczej I prawem Gossena, zgodnie z którym konsumpcja każdej dodatkowej jednostki danego dobra przynosi konsumentowi coraz mniejsze zadowolenie (mierzone użytecznością).

II prawo Gossena na Olimpiadzie Wiedzy Ekonomicznej

Drugie z praw opracowanych przez Gossena będzie już stanowiło większą trudność. Opisuje ono sytuację, w której konsument maksymalizuje swoją satysfakcję z wydania określonej kwoty.

Graficznie stan ten prezentuje punkt styczności między krzywą obojętności a linią ograniczenia budżetowego. Poniżej przykład dla założenia, że konsument wybiera między Coca-Colą a pączkami.

Możemy jednak wyciągnąć z powyższych danych dość ciekawą obserwację. Otóż, jeśli dwie krzywe przecinają się, to oznacza, że w punkcie przecięcia ich nachylenia są sobie równe. Wynika stąd, że w optimum konsumenta miara nachylenia linii ograniczenia budżetowego oraz krzywej obojętności są sobie równe.

Wiemy natomiast, że:

Nachylenie krzywej obojętności:

Nachylenie linii ograniczenia budżetowego:

gdzie:

MRS – krańcowa stopa substytucji
MUx – użyteczność krańcowa dobra X
MUy – użyteczność krańcowa dobra Y
Px – cena dobra X
Py – cena dobra Y

Stąd w optimum:

I właśnie ostatni zapis, czyli równość stosunku użyteczności krańcowych do stosunku cen, jest algebraiczną wersją II prawa Gossena, które odpowiada za zachodzenie równowagi konsumenta.

I i II prawo Gossena – podsumowanie

To już koniec naszego omówienia praw Gossena. Jest to zagadnienie bardzo często pojawiające się w pytaniach zamkniętych na Olimpiadzie Wiedzy Ekonomicznej. Interesuje Cię ten wątek i chcesz otrzymać dostęp do jego pełnego omówienia? Zapisz się na kurs przygotowujący do Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej! Czeka tam na Ciebie całościowe przedstawienie tego, jak i pozostałych zagadnień teorii konsumenta!

Szukasz dobrego przygotowania do Olimpiady z innej dziedziny lub matury? Koniecznie zapoznaj się z ofertą wszystkich kursów prowadzonych przez Indeks w Kieszeni.