02.10.2018 Jak przygotować się do Olimpiady Filozoficznej?

Olimpiada Filozoficzna, mimo iż bez dwóch zdań należy do niszowych, rokrocznie zyskuje na popularności! Nietrywialne tematy, nagrody oraz ułatwienia w rekrutacji na wiele kierunków studiów zachęca coraz więcej młodych osób do pochylenia się nad mniej przyziemnymi tematami. W tym artykule postaramy się odpowiedzieć na pytanie jak przygotować się do Olimpiady Filozoficznej?

Niełatwa sztuka filozofowania – jak przygotować się do Olimpiady Filozoficznej?

Zapraszamy do lektury artykułu przygotowanego przez nasz zespół filozoficznych ekspertów w którym opowiedzą na pytanie w jaki sposób odpowiednio przygotować się do Olimpiady? czego nie należy się bać? na czym należy się skupić? 

Jak przygotować się do Olimpiady Filozoficznej – początek zmagań

Pierwszy etap polega na samodzielnym napisaniu obszernej pracy na jeden z tematów zaproponowanych przez Komitet Główny Olimpiady Filozoficznej. Uczeń na napisanie pracy ma trzy miesiące: od początku września do końca listopada. Okres trzech miesięcy to stosunkowo dużo czasu, szczególnie jeśli porównywać to z terminami innych olimpiad. Uczestnik postawiony jest przed wyborem jednego z kilkunastu tematów, wokół którego zbuduje swój esej. Tematy są pomyślane w taki sposób, by każdy mógł znaleźć coś dla siebie; dotyczą nie tylko problemów zawierających się w różnych dyscyplinach filozoficznych, ale również zwracają uwagę na inne okresy historii filozofii. Tym, co może wręcz wprawić w zakłopotanie, jest niezwykła dowolność doboru drogi do rozwiązania problemu, którą zdecydujemy się obrać. Komitet Główny za cel obrał pozostawienie wolnej ręki uczniom, nie ograniczając ich szczególnie zarówno treściowo, jak i formalnie.

Jak przygotować się do Olimpiady Filozoficznej – pierwsze bariery

Największym problemem, z którymi zmagają się kursanci, jest perfekcjonizm i ich własna ambicja, wręcz paraliżująca, która skutecznie powstrzymuje proces twórczy. W toku coraz to głębszego zagłębiania się w historię filozofii, zyskujemy cenny horyzont, który nie pozwala nam spojrzeć na dany problem jednowymiarowy — to przecież jest celem studiowania historii myśli. Uczestnik dzięki temu szybko zauważa, że jeśli ma rzetelnie podejść do problemu, musi przyswoić bardzo szeroki kontekst, co nie jest możliwe w tak krótkim czasie. Przygnębia świadomość niewiedzy, pojawia się różnie objawiająca się desperacja; w najgorszym wypadku koniec jest jeden: rezygnacja nawet z próby napisania pracy.

Jest to ciąg, z którego wyrwać może świadomość tego, że praca na Olimpiadę nie ma pretendować do statusu nowatorskiej pracy naukowej; wręcz przeciwnie — egzaminujący doskonale zdają sobie sprawę, że uczestnicy konkursu nie są specjalistami i Olimpiada Filozoficzna to prawdopodobnie jeden z ich początkowych (o ile nie pierwszy!) kroków na ścieżce umiłowania mądrości. Dlatego też przy pisaniu pracy nie jest najważniejsze, by zawrzeć w niej jak najwięcej specjalistycznych terminów, odwołać się do możliwie największej ilości myślicieli i przeładować ją treścią, której tak naprawdę nie będziemy sami nawet rozumieć. Duży nacisk położony jest na oryginalność podejścia do rozwiązania problemu, formalną i logiczną spójność oraz perswazyjną siłę kolejnych argumentów. Praca powinna być zbudowana na samodzielnej refleksji, jedynie poparta odwołaniami i kontekstem.

Napisanie zrozumiałej, schematycznej (w dobrym tego słowa znaczeniu!) i dobrze zaplanowanej pracy jest kluczowe, gdyż jej obrona stanowi główną część finałowego etapu; toteż przygotowując się uczeń na początku powinien poświęcić szczególną uwagę na  odpowiedni dobór źródeł, dogłębne poznanie samej istoty problemu, którego dotyka temat pracy i krytyczną edycję tekstu.

Jak przygotować się do Olimpiady Filozoficznej – tony materiału

Po uporaniu się z etapem szkolnym nareszcie przychodzi konieczność zatopienia się w historii filozofii. Drugi etap jest momentem, podczas którego następuje największy przesiew chętnych dostania się się do finału; czasu jest naprawdę mało, mając na uwadze ogrom wiedzy, jaki trzeba przyswoić.

Dlatego bardzo ważne są dwie rzeczy: systematyczność i metoda. Warto rozpocząć czytanie wybranych tekstów już w pierwszych miesiącach przygotowań, gdzieś obok pisanej pracy. Takie podejście powinno dać niezbędny fundament, by dalszy materiał przyswoić z większą łatwością. Nie należy zniechęcać się również tym, że bloki tematyczne zaproponowane przez PTF są rzeczywiście obszerne. Potrzebna jest metoda i umiejętność kojarzenia podstawowych faktów — nie bardzo dogłębna wiedza na poziomie akademickim.

Jak przygotować się do Olimpiady Filozoficznej – twarzą w twarz z profesorem

Najlepsi filozofowie młodego pokolenia, wyłonieni w drugim etapie, postawieni zostaną przed zadaniem obrony pracy przed komisją oraz interpretacji tekstu filozoficznego. Mimo tego, że egzaminującymi są jedne z najwybitniejszych postaci w danych dziedzinach spośród polskiej sceny nauki, nie należy się obawiać. Z doświadczenia zarówno swojego, jak i innych uczestników, wnioskuję, że komisje są bardzo przyjazne, nie prowokujące zbędnego stresu. To nie znaczy jednak, że egzaminator przepuści okazję, by wytknąć niejasność czy niespójność Waszej pracy. I znów wracamy do początku: dlatego paradoksalnie tak istotna jest praca na pierwszy etap, spójna i precyzyjna. Należy pamiętać, że żaden z finalistów nie zostanie zapytany o coś, czego nie poruszy w swojej pracy. To kolejny argument, by podczas pisania nie starać się na siłę o to, by zawrzeć w pracy jak najwięcej wątków, nazwisk myślicieli i specjalistycznych terminów.

Druga część, czyli analiza krótkiego fragmentu tekstu filozoficznego ma w założeniu sprawdzić, w jaki sposób uczestnik przyswoił tematykę obowiązującą podczas etapu okręgowego. Niezbędne okaże się rozpoznawanie konkretnych koncepcji oraz umiejętność wykazania zależności pomiędzy nimi.

W ramach podsumowania: garść praktycznych rad

1) Poświęćcie odpowiednią ilość czasu na zaplanowanie pracy etapu szkolnego. Sumienne przygotowanie poprzez uświadomienie sobie formy i wagi poszczególnych argumentów oszczędzą mnóstwo stresu przed finałem. Należy również zbadać to, jakie są inne, przeciwne stanowiska do tego, które postanowiliśmy obrać. Świetnie byłoby się do nich odnieść, spróbować z nimi polemizować! Praca prezentująca tylko jedną stronę medalu nie tylko nie jest przekonująca, w dodatku jest potwornie nudna.

2) Praca pierwszego etapu, mimo tego że wymaga odpowiedniej formy (przypisów, bibliografii — czego, swoją drogą, nie możecie zostawić na ostatnią chwilę!), to nie powinniście stawiać przed sobą zadania napisania pracy o charakterze akademickim, przeładowanej specjalistyczną terminologią i masą odwołań. Prostota — to jest słowo klucz. Przede wszystkim musicie doskonale rozumieć to, o czym piszecie; co więcej — powinniście przekazać to w taki sposób, by każdy, nawet ktoś, kto nie miał kontaktu z filozofią, mógł bez problemu zrozumieć, o co Wam chodzi. Rozmawiajcie o pracy! Z kimkolwiek się da i kiedy tylko się da — naprawdę. Podczas próby przekazania swoich myśli wychodzi najwięcej niejasności i niedopowiedzeń, których sami byśmy nie byli w stanie zauważyć. Czytajcie swoje szkice rodzicom, nauczycielce, babci, dziadkowi, koledze z ławki… i słuchajcie tego, jak reagują. W razie potrzeby — korygujcie zbyt zawiłe zdania, precyzyjniej definiujcie wykorzystywane terminy. Opłaci się. Gwarantuję.

3) A test i wiedza z historii filozofii? To wszystko kwestia skojarzeń. Przeglądając testy drugiego etapu łatwo dopatrzeć się pewnych schematów, „słów kluczy”, których poznanie umożliwi gładkie wejście do finału. Widzimy Kartezjusza — myślimy Cogito, ergo sum, pamiętamy o jego dualizmie ciała i duszy i wiemy, że po przeciwnej stronie kartezjańskiego natywizmu, jako główny oponent, stoi John Locke i jego tabula rasa… i choć na początku ilość terminów może przygniatać, w końcu w miarę przygotowań operowanie hasłami można opanować do perfekcji. Do tego wystarczy pewne rozumienie nabyte poprzez czytanie poszczególnych, kluczowych fragmentów; nie musimy znać całego dobytku dokonań filozofa.