Tegoroczna, 66. edycja Olimpiady Wiedzy o Polsce i Świecie Współczesnym wymaga od uczestnika m.in. znajomości zasad dotyczących ustalania warunków wyborów. Znajomość ordynacji wyborczych to jedno z zagadnień, które omawiamy na naszych zajęciach przygotowujących do Olimpiady Wiedzy o Polsce i Świecie Współczesnym. Dlatego też, chcąc przybliżyć Wam tematykę ordynacji wyborczych, podzielę się z Tobą ciekawostką dotyczącą wpływu ordynacji wyborczej na sprawowanie władzy.
Z poniższego artykułu dowiecie się m.in., dlaczego np. w Wielkiej Brytanii Partia Pracy odtrąbiła wyborczy triumf, uzyskując poparcie około 33% głosów w wyborach, podczas gdy we Francji uzyskanie zbliżonego poparcia przez francuskie Zjednoczenie Narodowe przełożyło się na wyborczą klęskę albo o tym, dlaczego ugrupowanie premiera Węgier Viktora Orbána od 14 lat posiada większość konstytucyjną w węgierskim parlamencie. Ale po kolei…
Na wstępie warto wspomnieć o tym, że w różnych państwach stosowane są różne ordynacje wyborcze. Wśród stosowanych ordynacji wyróżnić możemy między innymi większościowe, proporcjonalne i mieszane. W niektórych państwach obowiązują także ordynacje preferencyjne, np. pojedynczy głos przechodni. W zależności od zastosowanej ordynacji możemy osiągnąć odmienny rezultat i to przy analogicznym poparciu w wyborach. To, jak bardzo odmienny, przedstawię na przykładzie wybranych państw.
Źródło: www.pexels.com
Zacznijmy od Wielkiej Brytanii, która jest jednym z państw o najdłuższej nieprzerwanej tradycji parlamentaryzmu. W tegorocznych wyborach sukces odniosła Partia Pracy pod wodzą Keira Starmera, która uzyskała 33,7% głosów. Przełożyło się to na samodzielną większość, gdyż wspomniane ugrupowanie zdobyło 411 na 650 mandatów w Izbie Gmin, czyli izbie niższej brytyjskiego parlamentu.
Co ciekawe, w wyborach parlamentarnych, które odbyły się w 2017 roku, Partia Pracy, której ówczesnym liderem był Jeremy Corbyn, uzyskała 40% głosów, co zakończyło się wyborczą porażką i uzyskaniem 262 na 650 mandatów w wyborach. Zwycięstwo odniosła wówczas Partia Konserwatywna, która uzyskała 42,3% głosów i 317 mandatów w Izbie Gmin.
Jak to zatem możliwe, że laburzyści, zdobywając zdecydowanie mniej punktów procentowych poparcia niż w 2017 roku, zamienili ówczesną porażkę na wyborczy sukces? Wszystko za sprawą obowiązującej w Wielkiej Brytanii ordynacji wyborczej. Warto wiedzieć, że w wyborach do Izby Gmin odbywają się wybory większościowe. Członkowie Izby Gmin wyłaniani są w 650 jednomandatowych okręgach wyborczych. Mandat zdobywa polityk, który w danym okręgu wyborczym zdobędzie największą ilość głosów.
Zastosowane rozwiązanie powoduje, że liczba mandatów w Izbie Gmin nie musi być proporcjonalna do liczby uzyskanych głosów. Dlatego też, możliwa stała się sytuacja, w której ugrupowanie polityczne, uzyskawszy około 1/3 głosów w wyborach, zdobyło jednocześnie bezwzględną większość mandatów w Izbie Gmin. Przyczynił się do tego między innymi słaby wynik Partii Konserwatywnej, która po 14 latach sprawowania władzy, uzyskała zaledwie 23,7% głosów.
O tym, jak bardzo jest to nieproporcjonalny system, świadczą chociażby wyniki takich ugrupowań jak Liberalni Demokraci oraz Reform UK. W ostatnich wyborach Reform UK uzyskało 14,3% głosów, czyli więcej głosów od Liberalnych Demokratów, którzy uzyskali około dwa punkty procentowe poparcia mniej. Pomimo to Liberalni Demokraci uzyskali 72 mandaty w Izbie Gmin, podczas gdy Reform UK zaledwie… 5.
Kolejnym państwem, które przedstawię, są Węgry. W państwie tym od czternastu lat władzę sprawuje koalicja partii Fidesz – KDNP, na której czele stoi premier Viktor Orbán. Również od czternastu lat partia ta posiada większość konstytucyjną, czyli 2/3 mandatów w tamtejszym parlamencie, nazywanym oficjalnie Zgromadzeniem Narodowym. Dzieje się tak pomimo, że koalicja Fidesz – KDNP otrzymywała poparcie w wyborach, które oscylowało mniej więcej w przedziale 44 – 54% głosów.
Jak to możliwe? Wszystko za sprawą zastosowanej na Węgrzech ordynacji wyborczej. Otóż obowiązuje tam ordynacja mieszana, w której część mandatów wyłaniana jest w ramach ordynacji proporcjonalnej, a część w ramach ordynacji większościowej. Choć system ten powstał jeszcze przed objęciem władzy przez Viktora Orbána, to za rządów koalicji Fidesz – KDNP dokonano jego istotnej reformy. Aktualnie węgierski parlament składa się z 199 przedstawicieli. 93 z 199 mandatów wyłanianych jest w ramach proporcjonalnej listy krajowej, zaś 106 na 199 mandatów pochodzi z jednomandatowych okręgów wyborczych.
Rozwiązanie przyjęte na Węgrzech sprzyja największej formacji, jaką jest Fidesz, który zgarnia zdecydowaną większość puli mandatów przewidzianej w ramach jednomandatowych okręgów wyborczych. To zaś sprawia, że wspomniane ugrupowanie utrzymuje większość konstytucyjną w węgierskim Zgromadzeniu Narodowym.
Źródło: www.pexels.com
Przejdę teraz do omówienia systemu funkcjonującego we Francji. W wyborach do francuskiego Zgromadzenia Narodowego od lat stosowana jest ordynacja większościowa, w ramach której parlamentarzyści są wyłaniani w 577 jednomandatowych okręgach wyborczych. Choć system ten może przypominać rozwiązanie przyjęte w Wielkiej Brytanii, to jednak występują istotne różnice.
W Wielkiej Brytanii odbywają się wybory jednoturowe, w których mandat w okręgu uzyskuje kandydat z największą ilością głosów (większość względna). We Francji sytuacja wygląda inaczej. Kandydat w pierwszej turze musi uzyskać większość bezwzględną głosów oraz poparcie na poziomie minimum 25% uprawnionych do głosowania, aby uzyskać mandat. W przeciwnym razie odbywa się druga tura, do której przechodzą kandydaci, którzy uzyskają poparcie na poziomie co najmniej 12,5% uprawnionych do głosowania, a zwycięża ten, który uzyska najwyższy wynik. Co warte podkreślenia, wspomniana jest tu liczba uprawnionych do głosowania, a nie głosów, a zatem wliczeni są w nią także Ci, którzy mogli, ale nie brali udziału w głosowaniu.
Ofiarą przyjętego rozwiązania padają ugrupowania określane przez dużą część opinii publicznej jako skrajne. W czasach zimnej wojny takich ugrupowaniem była Francuska Partia Komunistyczna. Z czasem do listy ofiar wspomnianego systemu dołączył Front Narodowy, którego wieloletnim przywódcą pozostawał Jean Marie Le Pen. Obecnie w podobnej sytuacji znajduje się nowe wcielenie Frontu Narodowego, czyli Zjednoczenie Narodowe, którego liderką pozostaje Marine Le Pen.
Dla przykładu w tegorocznych wyborach do Zgromadzenia Narodowego powyższe ugrupowanie uzyskało 33,21% głosów, zaś w drugiej turze 37,06% głosów. Powyższe poparcie przełożyło się na uzyskanie 142 na 577 mandatów we francuskim parlamencie. Oznacza to, że ugrupowanie Marine Le Pen zdobyło zdecydowanie mniej mandatów niż wynikałoby to z wyborczego poparcia i uzyskało odmienny rezultat od wyniku brytyjskiej Partii Pracy, choć oba ugrupowania miały dość zbliżone poparcie w wyborach.
Reasumując, zastosowanie określonego rodzaju ordynacji wyborczej ma istotny wpływ na liczbę mandatów w parlamencie oraz sprawowanie władzy. Od zastosowanej ordynacji wyborczej może często zależeć, która partia zdobędzie władzę albo uzyska nawet większość konstytucyjną.
Jak już wspomniałem na wstępie, zasady dotyczące ustalania wyniku wyborów pozostają istotnym zagadnieniem umieszczonym w programie tegorocznej edycji Olimpiady Wiedzy o Polsce i Świecie Współczesnym. Będą także jednym z tematów omawianych podczas zajęć przygotowujących do wspomnianej Olimpiady z Indeksem w Kieszeni. Jeśli chciałbyś bardzo dobrze przygotować się do konkursu, to zachęcamy do uczestnictwa w oferowanych przez nas zajęciach. Zapisz się już dziś!
Strona przygotowana przez Zyskowni.pl