Pisma procesowe to rzecz, która spędza sen z powiek wielu maturzystom. Od 2023 roku obowiązuje bowiem nowa formuła matury, która wymaga od ucznia umiejętności pisania pism formalnych w całości bądź też części. Wśród nich podstawa programowa wymienia między innymi: pozew, prywatny akt oskarżenia, odwołanie od decyzji administracyjnej czy zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa.
W poniższym artykule przyjrzymy się każdemu z nich, jak również udzielimy wskazówek, o których warto pamiętać przy pisaniu pism. Jeśli chciałbyś dowiedzieć się więcej, to zachęcamy do zapisów na nasze kursy maturalne! Na początek omówimy kilka uniwersalnych zasad, które wydają się proste, a nie zawsze maturzyści o nich pamiętają.
Źródło: www.pexels.com
Po pierwsze, przy pisaniu każdego pisma należy pamiętać o tym, aby dokładnie i ze zrozumieniem przeczytać zarówno polecenie, jak również dołączone do niego materiały źródłowe. Niby rzecz banalna, ale bardzo często błędy mogą wynikać z braku dokładnej analizy polecenia oraz informacji źródłowych, które pozwalają nam na właściwe rozpoznanie rodzaju pisma procesowego (niekoniecznie musi być ujęte wprost w poleceniu!), jak również poprawne wskazanie jego poszczególnych elementów. Dla przykładu: właściwy podpis czy nawet poprawne zapisane miejscowości oraz daty sporządzenia pisma może zależeć od informacji ujętych w źródle.
Kolejną sprawą jest pamiętanie o tym, że niektóre elementy pism formalnych są uniwersalne i występują w każdym piśmie. Jest to miejscowość i data oraz podpis. W teorii to prosta rzecz, a jednak maturzyści często o niej zapominają. Oczywiście nie zawsze zamieszczenie wszystkich tych elementów będzie konieczne. Wiele zależy od tego, czy na egzaminie maturalnym będziecie musieli sporządzić całość pisma czy jego konkretną część. Nie będzie odkryciem Ameryki, jeśli powiem, że miejscowość i datę zamieszczamy w prawnym górnym rogu pisma, a podpis na dolnym końcu.
Kolejnym powtarzającym się elementem pisma jest właściwe oznaczenie rodzaju pisma, czyli jego tytuł. Jak już wspomniałem, nie zawsze będzie wprost ujęte w poleceniu. Może się tak zdarzyć, że w poleceniu zostaniecie poproszeni jedynie np. o sporządzenie pisma procesowego, ale w gestii maturzysty pozostanie właściwe rozpoznanie rodzaju pisma. Stąd ważne jest, aby wiedzieć, kiedy sporządzamy dany rodzaj pisma. W przypadku, gdy informacje źródłowe wskazują nam, że mamy do czynienia z prawem cywilnym, to właściwym pismem formalnym będzie pozew. Dla prawa karnego możliwymi rodzajami pism będą prywatny akt oskarżenia oraz zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, zaś dla prawa administracyjnego odwołanie od decyzji administracyjnej.
Pozew jest, jak już wyżej wspomniałem, pismem formalnym, z którym mamy do czynienia w sprawach cywilnoprawnych. Wymogi formalne pozwu regulują przepisy art. 126 Kodeksu postępowania cywilnego. Są to m.in.:
Jeżeli chodzi o właściwe oznaczenie stron, to warto pamiętać o tym, że w postępowaniu cywilnym mamy powoda oraz pozwanego. Powodem jest ten kto wnosi powództwo, czyli sporządza pozew, zaś pozwanym ten, przeciwko któremu pozew jest wnoszony.
W przypadku oznaczenia właściwego sądu, podstawowym wyzwaniem, przed którym staniecie, będzie rozpoznanie tego, przed jakim rodzajem sądu sprawa będzie się toczyć. Nie zawsze bowiem sądem pierwszej instancji będzie sąd rejonowy. W niektórych sprawach, np. o rozwód albo gdy wartość przedmiotu sporu przekracza 100 000 złotych, właściwym sądem pierwszej instancji będzie sąd okręgowy. Przy oznaczeniu sądu warto też wskazać jego wydział. W przypadku pozwu będzie to wydział cywilny.
Źródło: www.pexels.com
Prywatny akt oskarżenia jest z kolei pismem procesowym, które stosujemy w sprawach prawnokarnych. Sporządzając powyższe pismo, występujemy jako oskarżyciel prywatny przeciwko określonej osobie, w związku z czynami, które zgodnie z Kodeksem karnym ścigane są z oskarżenia prywatnego. Wymogi formalne pisma reguluje art. 119 Kodeksu postępowania karnego. Są to m.in.:
Jeżeli chodzi o oznaczenie organu, do którego kierujemy sprawę, to właściwy będzie w tym przypadku sąd. Warto też pamiętać o tym, aby wskazać odpowiedni wydział, do którego zamierzamy skierować sprawę. Będzie to oczywiście wydział karny. W treści wniosku, gdzie oskarżamy o czyny ścigane z oskarżenia prywatnego, warto jest przytoczyć podstawę prawną z informacji źródłowych, czyli przepisy, które penalizują dane zachowanie.
Odwołanie od decyzji administracyjnej jest z kolei pismem formalnym, które ma zastosowanie w sprawach z zakresu prawa administracyjnego. Odwołujemy się w nim od decyzji wydanych przez organ pierwszej instancji do organu odwoławczego za pośrednictwem organu, który wydał decyzję. Choć przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego wskazują, że najczęściej do wniesienia odwołania wystarczy niezadowolenie strony z wydanej decyzji, to na egzaminie maturalnym zazwyczaj będzie trzeba wskazać na wadliwość wydanej decyzji administracyjnej (np. braki formalne).
Aby to zrobić, należy pamiętać o wymogach formalnych, które musi spełnić decyzja administracyjna, aby była ważna. Wśród nich należy wymienić między innymi:
W związku z tym, aby dobrze sporządzić odwołanie od decyzji administracyjnej, należy pamiętać o takich elementach jak:
W uzasadnieniu należy wskazać przyczyny złożenia odwołania, np. braki formalne w wydanej decyzji administracyjnej.
Źródło: www.pexels.com
Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa jest z kolei szczególnym rodzajem pisma formalnego. Od pozostałych różni się między innymi rodzajem organu, do którego wnosimy pismo. Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa składamy bowiem do prokuratury lub na policję, a nie do sądu. Nie cechuje się ono szczególnie rozbudowanymi wymogami formalnymi. Należy pamiętać o takich elementach jak:
W miarę możliwości warto w zawiadomieniu przytoczyć podstawę prawną czynu zabronionego, którego podejrzenie popełnienia wskazujemy w zawiadomieniu. Warto pamiętać o tym, że w przypadku zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa katalog czynów będzie inny niż w przypadku prywatnego aktu oskarżenia. Będą to przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego, z urzędu.
W powyższym artykule omówiliśmy cztery przykładowe rodzaje pism procesowych, których znajomości wymaga podstawa programowa z WOS-u. Warto jednak wspomnieć przy tym, że wymagania w tym zakresie nie są jasno sprecyzowane, w związku z czym na egzaminie maturalnym mogą pojawić się także inne rodzaje pism formalnych, chociaż prawdopodobieństwo ich wystąpienia nie jest aż tak duże jak przytoczonej czwórki.
Sama podstawa programowa wprost wymaga od uczniów znajomości jeszcze m.in. skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, wniosku do Rzecznika Praw Obywatelskich czy o udostępnienie informacji publicznej. Ponadto nie można wykluczyć też pojawienia się na egzaminie maturalnym takich rodzajów pism formalnych jak skarga do sądu administracyjnego czy apelacji np. pozwanych.
Niezależnie od wymogów formalnych, które wspomnieliśmy przy poszczególnych rodzajach pism formalnych, warto pamiętać o tym, aby pod kątem matury uwzględniać miejscowość i datę oraz w miarę możliwości adresy zameldowania lub zamieszkania wnoszących pismo lub stron, jeśli są zawarte w informacjach źródłowych.
Z uwagi na to, że pisanie pism formalnych nie należy do najprostszych do opanowania kompetencji i stanowi zmorę dla maturzystów, zachęcamy do zapisania się na oferowane przez nas kursy maturalne. Naszą kadrę nauczycielską tworzą m.in. młodzi prawnicy, którzy pomagają kursantom opanować sztukę pisania pism procesowych, pokazując, że nie taki diabeł straszny, jak go malują. Zapisz się już dziś!
Strona przygotowana przez Zyskowni.pl