Układ z Schengen to umowa międzynarodowa podpisana w 1985 roku, której celem było stopniowe znoszenie kontroli na granicach wewnętrznych między państwami. Początkowo obejmował pięć krajów: Francję, Niemcy oraz państwa Beneluksu (Belgię, Holandię i Luksemburg), jednak z czasem rozszerzył się na 29 państw w Europie.
Najważniejsze informacje, których dowiesz się z tego artykułu:
Jeżeli przygotowujesz się na maturę z WOS-u, to poza wiedzą na temat strefy Schengen przyda Ci się też znajomość organów ONZ: https://indekswkieszeni.pl/najwazniejsze-organy-onz/
Źródło: www.pixabay.com
Proces znoszenia kontroli miał charakter stopniowy. Państwa zmniejszały intensywność kontroli oraz zwiększały liczbę otwartych przejść lądowych. Ostatecznie pełne zniesienie kontroli wewnętrznych wprowadzono w 1995 roku, czyli dekadę po podpisaniu układu.
Dziś układ z Schengen to jedno z najważniejszych osiągnięć europejskiej współpracy – fundament wspólnego rynku i swobodnego przemieszczania się. Warto podkreślić, że: Schengen nie oznacza likwidacji granic państwowych, lecz jedynie zniesienie stałych kontroli. Granice nadal istnieją, a państwa zachowują prawo czasowego przywrócenia kontroli.
Układ z Schengen został zaliczony do ram prawnych Unii Europejskiej. Przystąpienie do tego porozumienia jest dostępne dla wszystkich członków UE. Polska dołączyła do Strefy Schengen w 2007 roku, czyli trzy lata po akcesji do UE. Warunkami przystąpienia były między innymi:
Warto zaznaczyć, że mimo kolejnych rozszerzeń Unii Europejskiej nie wszystkie państwa członkowskie są stronami Układu z Schengen. Oznacza to, że przy wjeździe na ich terytorium obowiązkowa jest kontrola graniczna. Państwami unijnymi poza Schengen są aktualnie Irlandia i Cypr. Z kolei Rumunia i Bułgaria zakończyły swój okres przejściowy. Od 31 marca 2024 r. należały do tzw. Air Schengen, a od 1 stycznia 2025 r. zniesiono u nich również kontrole na granicach lądowych, co czyni je pełnoprawnymi członkami strefy. Wielka Brytania w czasie swojej obecności w UE również nie była członkiem tego porozumienia.
Układ z Schengen został włączony do prawa UE, a przystąpienie do niego jest otwarte dla wszystkich państw członkowskich.
Decyzja o dołączeniu do Strefy Schengen musi zostać podjęta jednogłośnie przez rządy państw członkowskich. Istnieją również państwa, które nie są członkami Unii Europejskiej, a zdecydowały się przystąpić do Strefy Schengen. Zaliczają się do nich Szwajcaria, Norwegia, Islandia i Liechtenstein. Istnieją również takie państwa jak Watykan czy San Marino, które formalnie nie są członkami układu z Schengen, ale de facto do niego należą, gdyż nie mają kontroli na granicy z Włochami.
Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Strefa_Schengen
| Państwa UE w Schengen: | Państwa spoza UE w Schengen: | Integracja faktyczna: |
| 1. Austria 2. Belgia 3. Chorwacja 4. Czechy 5. Dania 6. Estonia 7. Finlandia 8. Francja 9. Grecja 10. Hiszpania 11. Holandia 12. Litwa 13. Luksemburg 14. Łotwa 15. Malta 16. Niemcy 17. Polska 18. Portugalia 19. Słowacja 20. Słowenia 21. Szwecja 22. Węgry 23. Włochy 24. Bułgaria 25. Rumunia | 1. Islandia 2. Liechtenstein 3. Norwegia 4. Szwajcaria. | Otwarte granice bez formalnego członkostwa w Układzie: Monako (przez Francję),San Marino i Watykan (przez Włochy). |
W określonych sytuacjach w ramach Strefy Schengen mogą zostać przywrócone kontrole graniczne. Porozumienie jako jedną z przesłanek wskazuje zagrożenia bezpieczeństwa i porządku publicznego. Przykładami takich wydarzeń, podczas których ograniczono stosowanie Układu, były np. Mistrzostwa Świata i Europy w piłce nożnej, Światowe Dni Młodzieży lub też szczyty NATO.
W ostatnich latach można też obserwować niepokojącą tendencję z punktu widzenia idei Strefy Schengen, to znaczy długotrwałe ograniczanie jej stosowania. Niektóre państwa podczas kryzysu migracyjnego w 2015 i 2016 roku na wiele miesięcy przywróciły kontrole na wybranych granicach.
Drugą odsłoną tego problemu był wybuch pandemii Covid-19. W marcu 2020 roku prawie wszystkie państwa arbitralnie i pośpiesznie wprowadziły wielomiesięczne ograniczenia w podróżowaniu, kontrole na granicach oraz obowiązki testowania. Szczególnie negatywne znaczenie miało to dla regionów przygranicznych. Wielu pracowników dzięki istnieniu Schengen pracuje w innym kraju niż mieszka.
Źródło: www.pixabay.com
Strefa Schengen to nie tylko symbol otwartych granic, ale jeden z filarów współczesnej integracji europejskiej. Umożliwia swobodny przepływ osób, wzmacnia współpracę gospodarczą i ułatwia codzienne życie milionom Europejczyków – od studentów wyjeżdżających na Erasmusa po pracowników transgranicznych i turystów podróżujących po kontynencie bez konieczności zatrzymywania się na granicach.
Dla uczniów to temat szczególnie ważny, bo często pojawia się na maturze z WOS-u, zarówno w kontekście integracji europejskiej, jak i funkcjonowania państwa we współczesnym świecie. Dlatego warto nie tylko znać definicję strefy Schengen, lecz także rozumieć jej historię, znaczenie polityczne, listę państw członkowskich, zasady działania oraz sytuacje, w których kontrole mogą zostać przywrócone.
Solidne opanowanie tych zagadnień daje nie tylko przewagę na egzaminie, lecz także pomaga lepiej zrozumieć mechanizmy współczesnej Europy – jej możliwości, ograniczenia i wyzwania, z którymi mierzy się Układ z Schengen w obliczu kryzysów migracyjnych czy zagrożeń bezpieczeństwa.
Do strefy Schengen należy 29 państw: 25 krajów członkowskich UE (w tym Bułgaria i Rumunia od 1 stycznia 2025 r.) oraz 4 kraje spoza UE: Islandia, Norwegia, Szwajcaria i Liechtenstein.
To obszar, w którym zniesiono kontrole na granicach wewnętrznych, a państwa stosują wspólne zasady dotyczące ochrony granic zewnętrznych i wiz.
Tak, Polska jest członkiem strefy Schengen od 2007 roku.
Tak – choć nie należy do Unii Europejskiej, Norwegia jest członkiem Schengen.
Nie. Większość państw UE należy do Schengen, ale są wyjątki (Irlandia i Cypr), a jednocześnie do Schengen należą również kraje spoza Unii.
Granice istnieją – zniknęły jedynie stałe kontrole na granicach wewnętrznych. Kontrole mogą wracać czasowo, jeżeli wystąpią odpowiednie przesłanki do takiego działania.
Strona przygotowana przez Zyskowni.pl