Układ z Schengen to umowa międzynarodowa podpisana w 1985 roku. Przewidywał zniesienie kontroli granicznych pomiędzy państwami-stronami traktatu. Początkowo dotyczył państw Beneluksu, Niemiec i Francji, ale w następnych latach przystępowały do Schengen kolejne państwa. Sprawdź, co musisz wiedzieć na maturze z wosu!
Proces zniesienia kontroli miał charakter stopniowy. Zmniejszano ich intensywność oraz zwiększano liczbę przejść granicznych dostępnych w ruchu lądowym. Ostateczne zlikwidowanie kontroli pomiędzy państwami strefy Schengen nastąpiło w 1995 roku, czyli dziesięć lat od podpisania Układu z Schengen.
Warto zwrócić uwagę na często popełniany błąd terminologiczny. Członkostwo w strefie Schengen nie oznacza likwidacji lub zniesienia granic państwowych, a utworzenie obszaru bez kontroli na granicach wewnętrznych.
Układ z Schengen został zaliczony do ram prawnych Unii Europejskiej. Przystąpienie do tego porozumienia jest dostępne dla wszystkich członków UE. Polska dołączyła do Strefy Schengen w 2007 roku, czyli niecałe trzy lata po akcesji. Warunkami przystąpienia były między innymi: odpowiedzialność za kontrolowanie zewnętrznej granicy strefy Schengen, stosowanie wspólnych zasad dotyczących kontroli granicznej na lądzie, morzu i w powietrzu oraz ustanowienie połączenia z Systemem Informacyjnym Schengen.
Warto zauważyć, że mimo kolejnych rozszerzeń Unii Europejskiej nie wszystkie państwa członkowskie są stronami Układu z Schengen. Oznacza to, że przy wjeździe na ich terytorium obowiązkowa jest kontrola graniczna. Państwami unijnymi poza Schengen są aktualnie Irlandia, Rumunia, Bułgaria i Chorwacja. Wielka Brytania w czasie swojej obecności w UE również nie była członkiem tego porozumienia. W przypadku państw takich jak Rumunia, Bułgaria i Chorwacja trwają prace nad ich przystąpieniem.
Decyzja o dołączeniu do Strefy Schengen musi zostać podjęta jednogłośnie przez rządy państw członkowskich. Istnieją również państwa, które nie są członkami Unii Europejskiej, a zdecydowały się przystąpić do Strefy Schengen. Zaliczają się do nich Szwajcaria, Norwegia i Islandia. Istnieją również takie państwa jak Watykan czy San Marino, które formalnie nie są członkami układu z Schengen, ale de facto do niego należą, gdyż nie mają kontroli na granicy z Włochami.
W określonych sytuacjach w ramach Strefy Schengen mogą być przywrócone kontrole graniczne. Porozumienie wskazuje przesłankę zagrożenia bezpieczeństwa i porządku publicznego. Przykładami takich wydarzeń, podczas których ograniczono stosowanie Układu, były Mistrzostwa Świata i Europy w piłce nożnej, Światowe Dni Młodzieży lub też szczyty NATO.
Źródło: www.unsplash.com
W ostatnich latach można też obserwować niepokojącą tendencję z punktu widzenia idei Strefy Schengen, to znaczy długotrwałe ograniczanie jej stosowania. Niektóre państwa podczas kryzysu migracyjnego w 2015 i 2016 roku na wiele miesięcy przywróciły kontrole na wybranych granicach.
Drugą odsłoną tego problemu był wybuch pandemii Covid-19. W marcu 2020 roku prawie wszystkie państwa arbitralnie i pośpiesznie wprowadziły wielomiesięczne ograniczenia w podróżowaniu, kontrole na granicach oraz obowiązki testowania. Szczególnie negatywne znaczenie miało to dla regionów przygranicznych. Wielu pracowników dzięki istnieniu Schengen pracuje w innym kraju niż mieszka.
Likwidacja kontroli granicznych i swoboda ich przekraczania pozwoliła także zbliżyć do siebie sąsiednie regiony. Szczególnie wartościowe było to w miejscach nienaturalnie podzielonych w wyniku różnych procesów historycznych i zmian granic. Pandemia i jej ograniczający wpływ na swobodne przekraczanie granic dzięki Strefie Schengen to jedno z ważniejszych wyzwań, z jakimi Unia Europejska musi się zmierzyć.
Strona przygotowana przez Zyskowni.pl