W 2024 roku uczniowie po raz ostatni przystąpili do egzaminu maturalnego według dostosowań przygotowanych w związku z pandemią koronawirusa. Ich dezaktualizacja nie spowoduje jednak powrotu do formuły egzaminacyjnej zaprojektowanej przez ministrę Annę Zalewską. Co więc zmieni się w nowej maturze?
Zarówno uczniowie, jak i nauczyciele wielokrotnie zwracali uwagę, że formuła egzaminu dojrzałości, która miała wejść w życie w 2023 roku, w swoim docelowym kształcie była zbyt wymagająca i nie odpowiadała realnym możliwościom przeciętnego ucznia. Ministerstwo Edukacji Narodowej postanowiło wyjść tym oczekiwaniom naprzeciw i wprowadzić niezbędne zmiany.
Źródło: pl.freepik.com
W ciągu ostatnich kilku miesięcy wątkiem często pojawiającym się w debacie publicznej była nowa lista lektur obowiązkowych. Wreszcie, po długich konsultacjach społecznych, ministra edukacji Barbara Nowacka opublikowała ich nowy wykaz, który został odchudzony o około 20 procent względem pierwotnego. Aktualny spis tekstów obowiązkowych wygląda następująco:
| ZAKRES PODSTAWOWY | ZAKRES ROZSZERZONY |
| 1) Jan Parandowski, Mitologia, część I: Grecja; 2) Sofokles, Antygona; 3) William Szekspir, Makbet; 4) Molier, Skąpiec; 5) Adam Mickiewicz, Dziady cz. III; 6) Bolesław Prus, Lalka; 7) Fiodor Dostojewski, Zbrodnia i kara; 8) Stanisław Wyspiański, Wesele; 9) Stefan Żeromski, Przedwiośnie; 10) Hanna Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem; 11) Albert Camus, Dżuma; 12) George Orwell, Rok 1984; 13) Sławomir Mrożek, Tango. | Utwory określone dla zakresu podstawowego, a ponadto: 1) Jan Kochanowski, Treny (jako cykl poetycki); 2) William Szekspir, Hamlet; 3) Juliusz Słowacki, Kordian; 4) realistyczna lub naturalistyczna powieść europejska (Honoré de Balzac, Ojciec Goriot lub Charles Dickens, Klub Pickwicka, lub Mikołaj Gogol, Martwe dusze, lub Gustaw Flaubert, Pani Bovary); 5) Michaił Bułhakow, Mistrz i Małgorzata; 6) Stanisław Ignacy Witkiewicz, Szewcy; 7) Tadeusz Konwicki, Mała Apokalipsa; 8) Janusz Głowacki, Antygona w Nowym Jorku. |
| ZAKRES PODSTAWOWY | ZAKRES ROZSZERZONY |
| 1) Biblia, w tym fragmenty Księgi Rodzaju, Księgi Hioba, Księgi Koheleta, Księgi Psalmów, Apokalipsy św. Jana; 2) Homer, Iliada (fragmenty); 3) wybrane utwory polskiego średniowiecza, w tym: Lament świętokrzyski (fragmenty), Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią (fragmenty); 4) Pieśń o Rolandzie (fragmenty); 5) Ignacy Krasicki, wybrana satyra; 6) Adam Mickiewicz, wybrane ballady, w tym Romantyczność; 7) Henryk Sienkiewicz, Potop (fragmenty); 8) Władysław Stanisław Reymont, Chłopi (fragmenty); 9) Witold Gombrowicz, Ferdydurke (fragmenty);10) Tadeusz Borowski, Proszę państwa do gazu; 11) Gustaw Herling-Grudziński, Inny świat (fragmenty); 12) Marek Nowakowski, Górą „Edek” (z tomu Prawo prerii); 13) Andrzej Stasiuk, Miejsce (z tomu Opowieści galicyjskie); 14) Olga Tokarczuk, Profesor Andrews w Warszawie (z tomu Gra na wielu bębenkach); 15) Ryszard Kapuściński, Podróże z Herodotem (fragmenty). | Utwory określone dla zakresu podstawowego, a ponadto: 1) Homer, Odyseja (fragmenty); 2) Dante Alighieri, Boska Komedia (fragmenty); 3) Franz Kafka, Proces (fragmenty); 4) Bruno Schulz, wybrane opowiadania z tomu Sklepy cynamonowe; 5) Sławomir Mrożek, wybrane opowiadanie; 6) wybrany esej Gustawa Herlinga- -Grudzińskiego, Zbigniewa Herberta. |
| ZAKRES PODSTAWOWY | ZAKRES ROZSZERZONY |
| 1) Horacy, wybrane utwory; 2) Bogurodzica; 3) Jan Kochanowski, wybrane pieśni, w tym: Pieśń IX ks. I, Pieśń V ks. II; tren IX, X, XI; 4) wybrane wiersze poetów epoki baroku; 5) Ignacy Krasicki, Hymn do miłości ojczyzny; 6) Adam Mickiewicz, Oda do młodości; wybrane sonety z cyklu Sonety krymskie oraz inne wiersze; 7) wybrane wiersze: Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Mirona Białoszewskiego, Józefa Czechowicza, Zbigniewa Herberta, Bolesława Leśmiana, Czesława Miłosza, Cypriana Kamila Norwida, Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, Haliny Poświatowskiej, Kazimierza Przerwy-Tetmajera, Tadeusza Różewicza, Juliusza Słowackiego, w tym Testament mój, Leopolda Staffa, Wisławy Szymborskiej, Juliana Tuwima. | Utwory określone dla zakresu podstawowego, a ponadto: 1) wybrane utwory poetyckie z romantycznej literatury europejskiej; 2) Cyprian Kamil Norwid, Fortepian Szopena; 3) wybrane wiersze: Stanisława Barańczaka, Czesława Miłosza, Traktat moralny (fragmenty), Juliana Przybosia. |
Źródło: www.unsplash.com
Pośród bardziej znaczących zmian w porównaniu z listą obowiązującą w latach 2023–2024 z pewnością warto odnotować ograniczenie liczby omawianych ksiąg biblijnych, rezygnację z niektórych tekstów europejskiego i polskiego średniowiecza, a także usunięcie z listy tekstów obowiązkowych Odprawy posłów greckich, jedynego omawianego jak dotąd tekstu dramatycznego Jana Kochanowskiego.
Przejdźmy do literatury romantyzmu. Pan Tadeusz Adama Mickiewicza już na dobre przeszedł do szkoły podstawowej, w związku z czym na maturze nie będzie sprawdzana znajomość epopei narodowej. Podobnie uczeń nie musi już znać Konrada Wallenroda ani omawianych w szkole podstawowej dwóch dramatów romantycznych – Balladyny i II cz. Dziadów. Na poziom rozszerzony przeniesiony został Kordian Juliusza Słowackiego.
Znacznie uszczuplono listę tekstów autorów pozytywistycznych i modernistycznych. Na liście lektur oczywiście zostaje Lalka Bolesława Prusa, natomiast wykreślono z niej nowelę Z legend dawnego Egiptu tegoż autora. Potop Henryka Sienkiewicza obowiązywać będzie tylko we fragmentach, zaś zrezygnowano zupełnie z Glorii victis Elizy Orzeszkowej, a także Rozdzióbią nas kruki, wrony… Stefana Żeromskiego, tekstów powiązanych z martyrologią powstania styczniowego. Nastąpiła też zmiana podejścia do Chłopów Władysława Reymonta – zamiast całego pierwszego tomu omawiane będą fragmenty wybrane z poszczególnych części powieści.
W kanonie tekstów napisanych po 1918 roku zmiany wydają się mniej istotne. Po dłuższej nieobecności powraca do łask Ferdydurke Witolda Gombrowicza, nieco uszczuplono zestaw tekstów związanych z literaturą wojny i okupacji, usuwając Zdążyć przed Panem Bogiem Hanny Krall, zostawiając tylko jedno opowiadanie Tadeusza Borowskiego, a także wyłącznie wybrane fragmenty Innego świata Gustawa Herlinga-Grudzińskiego.
Pewne zmiany dotyczą również zakresu rozszerzonego. Tutaj przede wszystkim zwraca uwagę usunięcie dwóch trudnych interpretacyjnie i sprawiających uczniom niemało kłopotów dramatów – Lilli Wenedy Juliusza Słowackiego i Nocy listopadowej Stanisława Wyspiańskiego. Usunięto też wiele tekstów z pogranicza literatury i filozofii, omawianych jak dotąd we fragmentach, jak Retoryka i Poetyka Arystotelesa, Państwo Platona czy Wyznania św. Augustyna.
Warto zwrócić uwagę, że powyższa lista lektur wyznacza maksimum wymagań, jakie może ustalić dla abiturientów w 2025 roku Centralna Komisja Egzaminacyjna. Dopuszcza ona też jednak możliwość, że lista lektur obowiązujących na egzamin maturalny może zostać jeszcze dodatkowo uszczuplona.
W Indeksie w Kieszeni cały czas trzymamy rękę na pulsie, w związku z czym możesz mieć pewność, że nasze kursy maturalne z języka polskiego będą w pełni dostosowane do nowej listy lektur, w takim jej kształcie, na jaki ostatecznie zdecyduje się CKE. Decyzje w tej kwestii zapadną najpóźniej we wrześniu.
Skala zmian z pewnością jest mniejsza niż w 2023 roku. Wówczas uczniowie po raz pierwszy mierzyli się z nową formułą maturalną. Raczej mówić można o pewnych dostosowaniach i tendencji do racjonalizacji. Nie oznacza to jednak, że nie warto zwrócić uwagi na kilka szczegółów.
Inaczej niż w poprzednich latach, zadania w teście historycznoliterackim będą podzielona na dwa bloki tematyczne. Pierwszy obejmuje epoki od starożytności do pozytywizmu i za zadania z nim związane możesz uzyskać maksymalnie siedem punktów. W bloku drugim, od Młodej Polski do współczesności, wystąpią zadania łącznie maksymalnie za 8 punktów.
Drobne korekty wprowadzono w wypracowaniu. Nadal dozwolona jest każda forma wypowiedzi argumentacyjnej, natomiast likwidacji ulegają tematy bazujące na treści podanego utworu poetyckiego – które zresztą nigdy nie wystąpiły na maturze w nowej formule, mimo takiej możliwości. Abiturient będzie mógł się zawsze odwołać do dowolnej wybranej przez siebie lektury obowiązkowej.
W latach 2025–2028 uczeń będzie mógł odwoływać się również do lektur z listy tekstów obowiązkowych opracowanej w 2018 roku. W praktyce oznacza to, że np. uczeń może odwołać się do Konrada Wallenroda Adama Mickiewicza w wypracowaniu i będzie to traktowane jako odniesienie się do lektury obowiązkowej, ale w teście historycznoliterackim nie pojawią się pytania sprawdzające znajomość tej powieści poetyckiej.
Co do zakresu rozszerzonego, to wciąż nie wiadomo, czy CKE zdecyduje się na przywrócenie zapowiadanej w pierwotnym kształcie reformy części testowej. Jeśli tak się stanie, to Komisja poluzuje wymagania związane z wypracowaniem. Nie będzie wskazanego tytułu utworu, do którego zdający musi się obligatoryjnie odwołać. W przypadku rezygnacji z tekstu wszystko pozostaje bez zmian – z jednym drobnym, ale istotnym wyjątkiem: zniknie budzący wiele wątpliwości interpretacyjnych zapis o konieczności odwołania się do treści utworów z więcej niż jednej epoki literackiej.
Jako Indeks w Kieszeni spodziewaliśmy się tych zmian już wcześniej. W związku z tym oferowane przez nas materiały dostosowaliśmy do nowych wymagań. Uczniowie, z którymi zaczniemy pracę w nowym roku szkolnym, mogą liczyć na uzyskanie dostępu do sprawdzonej i rzetelnej wiedzy z tych obszarów, które przydadzą im się na egzaminie.
Źródło: www.unsplash.com
Formuła samego egzaminu nie ulegnie zmianie. W związku z tym nadal trzeba się będzie na nim zmierzyć z jednym pytaniem z puli pytań niejawnych oraz jednym z puli pytań jawnych. Ta ostatnia jednak ulegnie dalszemu uszczupleniu. W projekcie CKE przewidziano 68 pytań, natomiast ostateczny kształt listy zostanie upubliczniony do 1 września 2024 roku.
Pytania zarówno w części jawnej, jak i niejawnej dotyczyć będą wyłącznie lektur uznanych za obowiązkowe w zakresie podstawowym według spisu lektur z 2024 roku, czyli podanego powyżej. Nie będzie już sprawdzana znajomość żadnych tekstów z poziomu szkoły podstawowej.
Zmiany, które wejdą w życie w 2025 roku, z pewnością nie są tak przełomowe, jak te, z którymi mierzyli się abiturienci dwa lata wcześniej. Mamy tu do czynienia raczej z ewolucją istniejącej już koncepcji niż z rewolucyjnym przeformułowaniem całego egzaminu. Nie oznacza to jednak, że te modyfikacje można bagatelizować. Wręcz przeciwnie, często diabeł tkwi w szczegółach, jak poucza ludowe przysłowie.
Jak więc się w tym wszystkim nie pogubić? Przede wszystkim zaufać Indeksowi w Kieszeni! Oferujemy kursy dostosowane do nowych wymogów maturalnych. Dzięki temu zyskujesz gwarancję, że nauczymy Cię dokładnie tego, czego potrzebujesz na egzamin. Warto skorzystać!
Strona przygotowana przez Zyskowni.pl