Ucho ludzkie to złożony narząd odpowiedzialny zarówno za percepcję dźwięku, jak i utrzymywanie równowagi. Zbudowane jest z trzech wyraźnie wyodrębnionych części: ucha zewnętrznego, ucha środkowego i ucha wewnętrznego. Każda z nich pełni inne funkcje i składa się z charakterystycznych struktur, dlatego opis budowy ucha zazwyczaj dzieli się właśnie na te trzy segmenty. Ich znajomość jest niezbędna, jeżeli przygotowujesz się m.in. do Olimpiady Biologicznej.
Najważniejsze informacje, których dowiesz się z tego artykułu:
Jeśli przygotowujesz się do Olimpiady Biologicznej, to poza budową uchwa ludzkiego konieczne zapoznaj się też z tematem alternatywne zastosowania DNA!
Choć budowa ucha zewnętrznego i budowa ucha środkowego są stosunkowo łatwe do zrozumienia, to ucho wewnętrzne – z błędnikiem, kanałami półkolistymi i ślimakiem – często sprawia najwięcej trudności. W tym artykule omawiamy dokładnie, jak zbudowane jest ucho, przedstawiamy funkcje wszystkich jego części i wyjaśniamy, dlaczego ucho wewnętrzne pełni kluczową rolę zarówno w słuchu, jak i równowadze.
Jednak zanim zajmiemy się szczegółową budową ucha wewnętrznego – najbardziej złożonej części narządu słuchu i równowagi – warto uporządkować wiedzę dotyczącą budowy ucha zewnętrznego i budowy ucha środkowego. To one odpowiadają za wstępne zebranie, ukierunkowanie i wzmocnienie fal dźwiękowych, zanim trafią do ślimaka.
Ucho zewnętrzne umożliwia efektywne zbieranie fal dźwiękowych i kierowanie ich do ucha środkowego. Składa się z:
Ucho zewnętrzne jest potrzebne do jak najbardziej wydajnego zbierania fal dźwiękowych i przekazywania ich do ucha środkowego. Małżowina uszna posiada złożoną budowę, w której można wyróżnić wiele elementów. Przewód słuchowy zewnętrzny zaczyna się w miejscu otworu słuchowego zewnętrznego, a kończy w miejscu błony bębenkowej. Przekazuje on zebrane przez małżowinę dźwięki w kierunku błony bębenkowej. Przewód jest bogaty w gruczoły wydzielające woskowinę oraz łój.
Budowa ucha zewnętrznego i środkowego rysunek
Ucho środkowe stanowi swoisty „pomost” pomiędzy uchem zewnętrznym a wewnętrznym. Nie dość, że przenosi drgania z ucha zewnętrznego do ucha wewnętrznego, to dodatkowo wzmacnia te fale dźwiękowe.
Do ucha środkowego zaliczyć można:
Ucho zewnętrzne pełni funkcję zbierania i kierowania fal dźwiękowych w stronę błony bębenkowej.
W jego skład wchodzą:
Struktury te stanowią pierwszy etap przewodzenia dźwięku i pełnią również funkcję ochronną.
Zaczynając omawianie ucha wewnętrznego, trzeba najpierw wyjaśnić dwa podstawowe pojęcia. Pod określeniem błędnik kostny rozumiemy przestrzeń we wnętrzu kości skroniowej, która przyjmuje charakterystyczny wygląd. W skład błędnika kostnego wchodzi: ślimak, przedsionek (część środkowa) oraz kanały półkoliste (w liczbie trzech).
Błędnik kostny rysunek
Błędnik błoniasty zaś to łącznotkankowa struktura umieszczona wewnątrz błędnika kostnego. W jego skład wchodzą:
Przestrzeń pomiędzy błędnikiem kostnym a błędnikiem błoniastym wypełnia przychłonka (perylimfa), a wnętrze błędnika błoniastego wypełnia endolimfa.
Po poznaniu budowy błędnika kostnego i błoniastego możemy przejść do omówienia fizjologii ucha wewnętrznego, czyli mechanizmów odpowiedzialnych za odbiór dźwięków oraz kontrolę położenia ciała w przestrzeni. Ucho wewnętrzne pełni bowiem dwie równorzędne funkcje:
Budowa ucha wewnętrznego rysunek
Narząd równowagi tworzą łagiewka, woreczek oraz trzy przewody półkoliste.
To zróżnicowanie receptorów sprawia, że ucho wewnętrzne może precyzyjnie określić kierunek i charakter ruchu.
Ruch głowy powoduje przesunięcie endolimfy, która naciska na osklepek w przewodach półkolistych lub na błonę kamyczkową w łagiewce i woreczku. W efekcie:
Łączne działanie narządów otolitowych i przewodów półkolistych pozwala precyzyjnie ocenić położenie ciała w przestrzeni – zarówno podczas chodzenia, jak i gwałtownych obrotów.
W przewodzie ślimakowym znajduje się właściwy narząd słuchu – narząd spiralny (Cortiego). Otoczony jest on od góry (patrząc w przekroju) przez schody przedsionka oraz od dołu przez schody bębenka (oba wypełnione przychłonką). W skład narządu Cortiego wchodzą m.in. komórki zmysłowe wyposażone we włoski.
Dźwięk, w postaci drgań kosteczek słuchowych, jest przekazywany na błonę okienka przedsionka. To z kolei powoduje drganie przychłonki w schodach przedsionka. Zastanówmy się zatem co następuje później. W dalszej kolejności drgania pojawiają się również w przewodzie ślimakowym wypełnionym endolimfą. Natomiast błona podstawna narządu Cortiego odkształca się. Komórki rzęsate zaczynają falować. Włoski dotykają błonę pokrywającą (nieruchoma struktura), same się przeginają, generowany jest impuls nerwowy przekazywany dalej przez nerw ślimakowy (część nerwu przedsionkowo-ślimakowego) do mózgowia.
To właśnie tutaj fale dźwiękowe zamieniane są na sygnały, które rozpoznaje układ nerwowy.
Ucho człowieka to niezwykle precyzyjny narząd, którego prawidłowa praca wymaga współdziałania trzech części: ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego. Każda z nich pełni odrębne, ale ściśle powiązane funkcje – od zbierania fal dźwiękowych, przez ich wzmacnianie i przekazywanie, aż po analizę bodźców słuchowych i kontrolę równowagi.
Zrozumienie budowy ucha oraz roli poszczególnych struktur jest kluczowe nie tylko podczas przygotowań do Olimpiady Biologicznej, ale też na maturę i w ogólnej nauce anatomii człowieka. Uporządkowanie wiedzy według podziału na ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne pozwala szybko uchwycić logikę działania całego narządu – od drgań powietrza aż do impulsów nerwowych docierających do mózgu.
Choć ucho wewnętrzne może sprawiać najwięcej trudności, jego zrozumienie otwiera drogę do opanowania takich zagadnień jak narząd Cortiego, błędnik, mechanizm równowagi czy fizjologia słyszenia. To właśnie te elementy najczęściej pojawiają się w zadaniach egzaminacyjnych i konkursowych.
Dobrze wyćwiczona znajomość budowy i funkcji ucha to solidna podstawa do dalszej nauki neurobiologii, fizjologii człowieka i anatomii – a przede wszystkim gwarancja, że żadne pytanie z tego działu nie zaskoczy Cię na egzaminie!
Ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne.
Narząd Cortiego w ślimaku (ucho wewnętrzne).
Łagiewka, woreczek i przewody półkoliste (ucho wewnętrzne).
Przestrzeń między błędnikiem kostnym a błoniastym wypełnia przychłonka, wnętrze błędnika błoniastego – endolimfa.
Wzmacniają i przekazują drgania z błony bębenkowej do okienka owalnego.
Strona przygotowana przez Zyskowni.pl