W dzisiejszych czasach trudno wyobrazić sobie świat bez języka angielskiego. Jest on wszechobecny — od biznesu, przez kulturę i naukę, aż po technologie i codzienną komunikację międzynarodową. Jak to się właściwie stało, że to akurat angielski, a nie inny język, zdobył taką dominację na globalnej scenie?
Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna, ale wiąże się z kilkoma istotnymi czynnikami historycznymi, politycznymi, gospodarczymi i kulturowymi. Spróbujmy lepiej zrozumieć procesy, które uczyniły z języka angielskiego lingua franca naszej cywilizacji.
Lingua franca (z włoskiego „język franków”) odnosi się do ogólnego konceptu języka uniwersalnego, używanego do komunikacji pomiędzy grupami używającymi różnych języków. W historii świata istniało wiele przykładów języków, które w określonych epokach i regionach pełniły tę funkcję. Sam termin lingua franca pochodzi z czasów średniowiecza i pierwotnie odnosił się do uproszczonej formy włoskiego, używanej przez kupców w rejonie Morza Śródziemnego.
Różne języki pełniły rolę lingua franca na przestrzeni wieków. Czasem było ich wiele w jednym momencie, w różnych częściach świata. Jednym z najwcześniejszych przykładów okazuje się łacina, która w czasach starożytnego Rzymu i średniowiecza była językiem administracji, nauki i religii w dużej części Europy. Po upadku Imperium Rzymskiego łacina pozostała językiem międzynarodowym Kościoła katolickiego, nauki oraz elit intelektualnych aż do czasów nowożytnych.
W czasach nowożytnych w Europie dominującym językiem międzynarodowym była francuszczyzna, szczególnie od XVII do XIX wieku. Francuski był językiem dyplomacji, kultury oraz arystokracji. Był to okres, w którym Francja miała duże wpływy polityczne i kulturowe, a język francuski stał się symbolem wyrafinowania i edukacji. Rosyjski pełnił podobną funkcję w krajach bloku wschodniego i Związku Radzieckiego w XX wieku, będąc językiem komunikacji między narodami o różnorodnych kulturach i językach na ogromnym terytorium.
Do dziś różne regiony świata, instytucje, dyscypliny sportowe itp. mają swoje własne lingua franca. Francuski jest językiem wspólnym dla wielu byłych kolonii Francji w Afryce, językiem dyplomacji, wielu dziedzin sportu, jak i instytucji narodowych. Arabski jest językiem islamu, wspólnym dla dziesiątek krajów w Afryce. Hiszpański używany jest przez ogromną ilość obywateli obu Ameryk, jak i również wiele instytucji w tej części świata. Jednak to język angielski stał się językiem uznawanym jako współczesny język uniwersalny. Czemu tak się stało?
Źródło: www.pexels.com
Kluczowym momentem w rozwoju języka angielskiego jako języka międzynarodowego było rozszerzenie wpływów imperium brytyjskiego. Wielka Brytania, która od XVI wieku zaczęła budować swoje kolonie w Ameryce Północnej, Azji, Afryce i Australii, eksportowała nie tylko towary i technologie, ale również swój język. Z każdym nowym terytorium, które podbijała lub obejmowała swoją kontrolą, rosła liczba ludzi, którzy musieli nauczyć się angielskiego, aby móc komunikować się z jednostkami brytyjskiej administracji, prowadzić interesy i odnosić sukcesy w nowym porządku społecznym.
Popularyzacja języka angielskiego wiązała się niestety często z wypieraniem języków populacji podbitych terytoriów. Wiele krajów straciło na różnorodności językowej lub ich języki straciły na prestiżu i często do dziś ich wykorzystywanie w nauce czy pracy nie cieszy się popularnością.
Jednocześnie to język angielski pozwala na efektywną komunikację na wielkich połaciach lądu, w krajach o bardzo zróżnicowanym krajobrazie lingwistycznym. Tak na przykład w Indiach czy Afryce Południowej, pomimo występowania dziesiątek natywnych języków, język angielski pozwala wielu osobom z różnych grup etnicznych na łatwą wzajemną komunikację.
Do końca XIX wieku Imperium Brytyjskie było największym w historii świata, a jego wpływy były tak rozległe, że mawiano, iż „słońce nigdy nad nim nie zachodzi” (zresztą do dzisiaj nigdy nie zachodzi). Kolonializm nie tylko zapewnił Brytyjczykom bogactwo i władzę, ale również położył podwaliny pod przyszłą dominację języka angielskiego. Kiedyś lokalny język Wysp Brytyjskich, narzucony najpierw Celtom, a później wielu wspólnotom kulturowym na całym globie, stał się narzędziem komunikacji między narodami rozrzuconymi po całym świecie.
Jednak upadek imperium brytyjskiego nie zakończył dominacji angielskiego. Wręcz przeciwnie, w XX wieku język ten zaczął zyskiwać jeszcze większe znaczenie dzięki rosnącej potędze Stanów Zjednoczonych. Po II wojnie światowej USA wyszły z konfliktu jako jedno z najpotężniejszych państw na świecie — gospodarczo, politycznie i militarnie.
Nowa rola Stanów Zjednoczonych jako globalnego lidera oznaczała również promocję języka angielskiego. Wzrost gospodarczy Stanów Zjednoczonych sprawił, że stały się one również liderem w handlu międzynarodowym. Amerykański dolar zyskał na znaczeniu jako waluta światowa, a wiele transakcji międzynarodowych zaczęło odbywać się z jej użyciem.
Angielski stał się językiem handlu i negocjacji. Firmy z całego świata, które chciały współpracować z amerykańskimi przedsiębiorstwami lub wejść na rynek amerykański, musiały porozumiewać się po angielsku. Ta tendencja była szczególnie widoczna w sektorze finansowym, w którym amerykańskie instytucje bankowe i giełdy, takie jak Wall Street, miały ogromny wpływ na globalne rynki.
Amerykańska obecność militarna w różnych częściach świata przyczyniała się do rozprzestrzeniania języka angielskiego. Bazy wojskowe, rozmieszczone na wszystkich kontynentach, były miejscem interakcji między amerykańskimi żołnierzami a lokalną ludnością, co niejednokrotnie prowadziło do powstania szkół językowych i kursów angielskiego dla osób chcących podjąć pracę w takich bazach. Ponadto amerykańskie wsparcie militarne dla innych krajów, a także wspólne operacje wojskowe wymagały znajomości angielskiego jako języka komunikacji.
Źródło: www.pexels.com
Po II wojnie światowej, kiedy telewizja zaczęła zyskiwać na popularności, amerykańskie oraz brytyjskie programy i seriale były eksportowane na cały świat. Produkcje takie jak „Przyjaciele”, „Simpsonowie” czy „Klan Soprano” nie tylko bawiły, ale także wpływały na codzienny język i sposób myślenia widzów. Angielski, choć często tłumaczony na lokalne języki, stawał się tym, którego ludzie chcieli się uczyć, aby móc oglądać filmy i seriale w oryginale i rozumieć żarty, które nie zawsze były łatwe do przetłumaczenia.
Muzyka również odegrała ogromną rolę w popularyzacji języka angielskiego. Już od czasów Elvisa Presleya, przez The Beatles, aż po Madonnę, Michaela Jacksona i współczesnych artystów takich jak Beyoncé czy Billie Eilish — muzyka anglojęzyczna dominowała na listach przebojów na całym świecie. Angielski stał się językiem popkultury, a młodzi ludzie z różnych zakątków świata chcieli nauczyć się angielskiego, aby rozumieć teksty ulubionych piosenek i śpiewać je razem ze swoimi idolami.
Jednocześnie, dzięki ogromnej sile politycznej, ekonomicznej i militarnej, zarówno USA, jak i Wielka Brytania stały się potęgami w zakresie edukacji i technologii. Oxford i Cambridge, MIT, Harvard, a także Dolina Krzemowa – instytucje, których historia często wiąże się z bezpośrednimi interwencjami państwowymi czy potrzebami wojska (jak w przypadku Doliny Krzemowej), uczyniły z angielskiego język używany w najważniejszych dyscyplinach naukowych. Jego znajomość stała się dla badaczy, pracowników czy wojskowych absolutną koniecznością, tym bardziej umacniając pozycję języka angielskiego na arenie światowej.
Język angielski nie stał się międzynarodowy przypadkowo. To efekt skomplikowanych procesów historycznych, politycznych i gospodarczych, które doprowadziły do uzyskania przezeń jego obecnej pozycji. Od wpływów kolonialnych, przez rozwój Stanów Zjednoczonych, aż po globalizację i dominację w nauce oraz technologii — angielski stał się narzędziem komunikacji, które łączy ludzi na całym świecie. Choć nie brakuje głosów mówiących o dominacji angielskiego jako pewnego rodzaju „językowego imperializmie”, to trudno zaprzeczyć, że jego znajomość otwiera drzwi do globalnych możliwości.
Należy pamiętać jednak o dwóch ważnych rzeczach – żaden język nie trwa wiecznie i język angielski kiedyś z pewnością nie będzie już tak popularny jak dzisiaj. Mimo to warto wiedzieć, co doprowadziło do popularyzacji języka angielskiego w naszych czasach. Skoro nauka angielskiego zajmuje w naszym życiu tak istotne miejsce, to szkoda byłoby nie być świadomym, dlaczego w ogóle się go uczymy.
To już koniec tego wpisu. Mam nadzieję, że temat języka angielskiego jako lingua franca naszego wieku, nie kryje już przed Wami tajemnic! Zachęcam Cię do zapisu na pełną wersję kursu Indeksu w Kieszeni, dzięki którym żadne zagadnienie nie będzie kryło przez Tobą tajemnic!
Strona przygotowana przez Zyskowni.pl