16.03.2023 Jaki jest przebieg finału Olimpiady Biologicznej?
Finał Olimpiady Biologicznej to wydarzenie szczególne w skali kraju, dlatego, jeśli się do niego przygotowujesz, musisz wiedzieć, że obojętnie od jego wyniku jesteś jednym z najlepszych młodych pasjonatów w Polsce. Zachęcamy zatem do zapoznania się ze wszystkimi szczegółami dotyczącymi ostatniego etapu OB!
Źródło: www.unsplash.com
Finał Olimpiady Biologicznej – podstawowe informacje
Zawody III stopnia składają się z trzech części, które odbywają się w ciągu jednego weekendu. Cała ceremonia finału rozpoczyna się w piątek wieczorem, a kończy w poniedziałek ogłoszeniem wyników i nagrodzeniem laureatów. W finale bierze udział około 70 najlepszych osób z drugiego etapu – jest to prawie 12% jego uczestników. Próg zakwalifikowania ustala siedemdziesiąty najlepszy uczestnik etapu okręgowego, jednak procentowo co roku oscyluje on w granicach 80%.
Część teoretyczna
Część teoretyczna składa się z 30 lub więcej zadań, w których większość stanowią pytania zamknięte. Wykraczają one wyraźnie poza podstawę programową z biologii na poziomie rozszerzonym. Sprawdzają przede wszystkim wiedzę z zakresu analizy wyników i wyciągania wniosków.
Czas na rozwiązanie części pisemnej to odpowiednio 90 lub 120 minut, w zależności od tego, ile zadań będzie w arkuszu w danym roku. W regulaminie na stronie Olimpiady znajduje się wykaz literatury, jakiej można użyć w przygotowaniu do finału. Jest to ogromna ilość bardzo specjalistycznych podręczników, których przerobienie rzadko pomoże w nauce. Umiejętność wyboru ważnych zagadnień jest w tym przypadku kluczowa.
Część praktyczna
Składa się z czterech pracowni. Uczestnik ma około 90 minut (w różnych latach różne pracownie miały inne czasy trwania, jednak na ogół jest to w okolicach 90 minut). Część ta ma na celu sprawdzenie umiejętności praktycznych uczestnika, czyli tego, w jakim stopniu jego pasja do biologii przekłada się na umiejętności praktyczne. W następnych częściach zostaną omówione pracownie tej części:
Pracownia biochemiczna
Jest to jedna z najbardziej zaawansowanych pracowni, podczas której uczestnik musi umieć wykonać wiele skomplikowanych biotechnologicznie procesów. Są to m.in.: izolacja DNA, PCR, chromatografia, dializa, elektroforeza, miareczkowanie, analiza restrykcyjna, analiza spektrofotometryczna. Żadnego z tych procesów uczestnik jednak nie musi umieć wykonywać z pamięci. Do zadania, które będzie trzeba wykonać, uczestnik otrzyma kompletną instrukcję z odpowiednimi krokami. Podczas tej pracowni należy umieć pracować z roztworami, rozcieńczać je i sporządzać z nich mieszaniny za pomocą pipet automatycznych;
Pracownia zoologiczna
Wymaga ona umiejętności praktycznych z zakresu anatomii, histologii oraz fizjologii zwierząt. Uczestnik przystępujący do tej pracowni musi umieć wykonywać sekcje zwierząt (karp, karaczan, małż, dżdżownica) oraz izolować z nich określone narządy. Treść poleceń w tym przypadku ogranicza się do minimum. Nie zawiera informacji o lokalizacji danych narządów czy sposobie cięcia zwierząt. Osoby chcące przygotować się do tej pracowni mają jednak dostęp do nagranej sekcji karpia oraz karaczana, które dostępne są na stronie Olimpiady. Dodatkowo zdający musi umieć identyfikować rzędy owadów na podstawie ich cech charakterystycznych lub zdjęcia;
Pracownia botaniczna
Pracownia ta oprócz wiedzy z botaniki może sprawdzać także umiejętności z zakresu mykologii (nauki o grzybach). Najważniejsze zdolności wymagane w tej części to przygotowywanie preparatów mikroskopowych, prowadzenie obserwacji pod powiększeniem, identyfikowanie tkanek na przygotowanych preparatach oraz ustalanie wzorów i narysów kwiatowych. W arkuszach z części botanicznej oceniana jest jakość przygotowanych preparatów (odpowiednia grubość, brak pęcherzy powietrznych). Należy dużo ćwiczyć m.in. cięcia poprzeczne, których dokładność przekłada się na łatwiejszą identyfikację tkanek. Jedną z najtrudniejszych rzeczy w tym przypadku jest jednak ustalanie wzorów kwiatowych z przygotowanych okazów. Uczestnik powinien umieć zliczać i nazywać odpowiednie elementy kwiatu oraz znać schemat ich zapisu. Ponadto na finale Olimpiady Biologicznej wymagana jest zdolność do rozpoznawania czternastu rodzin roślin. Należy to zrobić wyłącznie po ich cechach charakterystycznych (bez użycia klucza do oznaczania). Wiedza ta może zostać sprawdzona w tej pracowni lub podczas części teoretycznej.
Pracownia bioinformatyczna
Odbywa się przy komputerze i wymaga umiejętności użytkowania programów wymienionych na stronie Olimpiady. Uczestnik powinien mieć zdolności wykonywania transkrypcji i translacji in silico oraz przeszukiwania baz danych w celu wyszukania odpowiedniej sekwencji. W poprzednich latach praca z bazami danych była wykorzystywana do przygotowywania drzewa filogenetycznego metodą UPGMA, która także musi być znana. Zdający powinien być w stanie ułożyć takie drzewo na podstawie sekwencji w programie oraz na kartce używając tylko linijki, kalkulatora i ołówka. W pracowni tej sprawdzane są także umiejętności z zakresu statystyki wykorzystywanej w biologii. Co kilka lat pojawiają się zadania ze sprawdzania hipotez testami t-studenta lub chi-kwadrat. Podstawowe parametry statystyki (średnia, mediana, odchylenie standardowe, wariacja) muszą być znane uczestnikowi na potrzeby ich stosowania bez podania wzorów służących do ich wyliczenia.
Obrona pracy badawczej
Ostatnią częścią, do jakiej przystępuje uczestnik finału Olimpiady Biologicznej, jest obrona pracy badawczej, która została zdeponowana przed przystąpieniem do II etapu. Na tydzień przed finałem zdający otrzymuje dwie niezależne recenzje oraz ich podsumowanie – recenzję holistyczną. Zawierają one ocenę oraz krytykę pracy. Przychodząc na obronę kursant musi postarać się rozwiać wszystkie wątpliwości i uwagi, które wskazano w recenzji. Pozwoli to podwyższyć ocenę, która także liczy się do końcowego wyniku przesądzającego o tytule laureata.
Źródło: www.unsplash.com
Finał Olimpiady Biologicznej – co można wygrać?
Wszystkie te części składają się na jeden procentowy wynik z całych dwudniowych zawodów. Wszyscy, którzy uzyskali powyżej 50% z całości, otrzymują tytuł finalisty. Zapewnia on 100% z matury z biologii oraz daje wstęp wolny na Gdański Uniwersytet Medyczny.
Najlepszych dwadzieścia pięć osób to laureaci, którzy oprócz matury z biologii z maksymalnym wynikiem otrzymują przepustkę na dowolny kierunek biologiczny. Są to kierunki takie jak medycyna, stomatologia, weterynaria czy biotechnologia na dowolnej polskiej uczelni.
Wśród pierwszych pięciu osób wybiera się trzyosobową reprezentację Polski na Międzynarodową Olimpiadę Biologiczną, która odbywa się co roku w lipcu.
Podsumowanie – finał Olimpiady Biologicznej
Kursant przygotowujący się do finału Olimpiady Biologicznej otrzymuje pełne wsparcie merytoryczne. Dzięki pomocy laureatów jest w stanie wykorzystać ich doświadczenie i lepiej przygotować się do każdego etapu niż osoby robiące to „na własną rękę”. Jeżeli znalazłeś się w finale tak dużego konkursu, wybór przygotowań z ekipą IwK to odpowiedzialny ruch.
