Finał Olimpiady Literatury i Języka Polskiego

Tegoroczna, pięćdziesiąta trzecia już edycja Olimpiady Literatury i Języka Polskiego, za nami! Jej finał, tak jak i wszystkie poprzednie, wiązał się z wieloma emocjami, wyzwaniami oraz atrakcjami. Jaka jest formuła organizacyjna tego etapu zmagań? Czego możesz się spodziewać? Sprawdź, co na temat finału powie Ci Indeks w Kieszeni!

Źródło: www.pixabay.com

Już samo awansowanie do finału olimpiady przedmiotowej to niebywale nobilitujące osiągnięcie. Wtedy jednak u wielu osób pragnienie zdobycia tytułu finalisty lub laureata staje się znacznie intensywniejsze niż wcześniej – wówczas bowiem tytuły te są już w zasięgu ręki. To z kolei wiązać się może z poczuciem presji, a także narastającym stresem. Co może okazać się pomocne? Sprawdzone informacje o tym, jak wyglądają zmagania finałowe!

Kto dostaje się do finału?

System kwalifikacji do finału w przypadku olimpiady polonistycznej jest dosyć skomplikowany. Komitety okręgowe, po przeprowadzeniu części pisemnej i ustnej drugiego etapu, wybierają po kilku lub kilkunastu uczniów z najwyższymi wynikami punktowymi i rekomendują ich udział w finale komitetowi centralnemu.

Trzeba pamiętać, że rekomendacja nie jest tożsama z awansem do finału! Oczywiście, jeżeli na 140 możliwych do zdobycia punktów uzyskałeś na przykład 130, raczej możesz być pewny awansu. 

Wątpliwości mogą mieć osoby, które uzyskały wyniki między 90 a 110 punktów, ponieważ to zazwyczaj w okolicach tych wartości ustalany jest pułap minimalnej liczby punktów, niezbędnej do przejścia do kolejnego etapu. Ostateczny kształt listy uczestników trzeciego etapu publikowany jest zwykle przynajmniej na miesiąc przed jego planowanym terminem.

Gdzie i kiedy odbywa się finał Olimpiady Literatury i Języka Polskiego?

Udało Ci się zakwalifikować do finału Olimpiady Literatury i Języka Polskiego? Gratulacje! Interesujesz się tym w perspektywie kolejnego roku szkolnego? Nie szkodzi, wówczas również warto czytać dalej!

Finał zmagań olimpijskich organizowany jest zazwyczaj w pierwszy lub drugi weekend kwietnia – czasem na przeszkodzie staje przerwa świąteczna związana z Wielkanocą i wówczas finał przesuwany jest o tydzień później. Tak stało się w 2023 roku, kiedy to przerwa wiosenna wypadła w dniach 6 – 11 kwietnia, w związku z czym finał zorganizowano w dniach 20 – 22 kwietnia.

Tradycyjnymi miejscami organizacji finału olimpiady polonistycznej jest Konstancin-Jeziorna (część pisemna) oraz Pałac Staszica w Warszawie – siedziba Instytutu Badań Literackich PAN (część ustna). W pierwszym z wymienionych miejsc przygotowywana jest również baza noclegowa dla uczestników i ich opiekunów.

Finał Olimpiady Literatury i Języka Polskiego – część pisemna

Źródło: www.pixabay.com

Część pisemna Olimpiady odbywa się zawsze w czwartek. Uczniowie zaczynają pisanie prac zazwyczaj o godzinie 9. Przeznaczone jest na to 300 minut (pięć godzin zegarowych). Po tym czasie komitet centralny przystępuje niezwłocznie do sprawdzania wypracowań, zaś uczniowie zyskują wolne czwartkowe popołudnie i większość piątku, który mogą wykorzystać na różne sposoby – na przykład przeznaczyć go na zwiedzanie stolicy.

Tradycją olimpijskich piątkowych wieczorów było zapraszanie gości specjalnych, którymi byli uznani polscy prozaicy, poeci i eseiści. Jak dotąd olimpijczycy mieli już okazję spotykać się między innymi z:

• Eustachym Rylskim,
• Tomaszem Różyckim,
• Stefanem Chwinem,
• Antonim Liberą,
• Urszulą Kozioł,
• Piotrem Sommerem,
• Michałem Głowińskim,
• Wiesławem Myśliwskim.

Po spotkaniu autorskim następuje ogłoszenie wyników części pisemnej. Uczniowie mogą w niej uzyskać maksymalnie 30 punktów. Tytuły finalistów otrzymują wszyscy uczniowie, którzy zdobyli nie mniej niż 10 punktów, zaś osoby, których prace oceniono na 20 punktów i więcej, mają szansę ubiegania się o tytuł laureatów.

Co z częścią ustną?

Dzień później, w sobotę, odbywa się część ustna. Uczniowie przygotowują się do niej jeszcze przed przyjazdem na finał, zaś owoce swoich lektur i przemyśleń prezentują przed komisjami olimpijskimi w formie mniej czy bardziej swobodnej dyskusji. Za tę część zmagań można uzyskać maksymalnie 60 punktów.

Lista laureatów Olimpiady zostaje ogłoszona niezwłocznie po zsumowaniu wyników oraz ustaleniu progu punktowego. Zazwyczaj w jednej edycji ten zaszczytny tytuł otrzymuje od 30 do 40 osób. W czerwcu organizowana jest zazwyczaj uroczystość podsumowująca daną edycję Olimpiady, w czasie której laureatom wręcza się upominki rzeczowe.

Jak wygląda wypracowanie i odpowiedź ustna?

W ramach wypracowania na etapie finałowym uczeń może wybrać spośród dwóch form gatunkowych – rozprawki lub interpretacji porównawczej. W ramach każdej z nich proponowanych jest kilka tematów, po które można sięgnąć.

Jedynym ograniczeniem dla uczestników jest czas, a także wyobraźnia. Nie istnieją limity objętości. Trzeba zawsze zadać sobie pytanie, czy próba rozbudowania pracy ponad miarę nie odbędzie się kosztem poprawności stylistycznej czy merytorycznej. Komitet olimpijski zazwyczaj bardziej ceni prace krótsze, lecz przemyślane, pogłębione merytorycznie i o wyrazistej, jasnej kompozycji.

Przykładowe tematy rozprawek, z którymi musieli zmierzyć się uczniowie podczas 52. edycji Olimpiady, która miała miejsce w 2022 roku:

• Wymieranie gatunków i ich „życie po życiu”. Wskaż kilka gatunków literackich, które z czasem zanikły w przestrzeni literackiej i scharakteryzuj ich pierwotne funkcje w obrębie programów artystycznych odpowiednich epok. Zastanów się nad przyczynami wygasania żywotności tych form. W jakich okolicznościach możliwy był powrót określonej struktury gatunkowej i jakim modyfikacjom uległa wówczas jej funkcja?
• Literatura kobiet: jej znaczenie, formy, specyfika. Przedstaw własną definicję zjawiska, odwołując się do przykładów literackich z różnych epok.
• „W Paryżu byłem szczęśliwy. Mimo wszystko. Jechałem przecież na niewiadome – mówi Ludwik. – Po rozmowie z Józefem Czapskim wrzuciłem w katarynkę, żeby zagrała. Przecież nie lubię, ostre. Wiesz, te hałaśliwe skrzynie. Czy Prus z tą katarynką na podwórzu załatwia do końca? Bo pisze o tym. Nie, nie załatwia. Dlaczego zła muzyka potrzebna? Bo stan mój decyduje. Szczęście to stan, nie ma formy, więc taką się dobiera, jaka w danej chwili dopełnia.” (Miron Białoszewski, Tajny dziennik, Kraków 2012)
• Jak zapisać/opisać szczęście? Spróbuj omówić na wybranych przykładach sposoby ukazywania tego doświadczenia – językowe i gatunkowe – w literaturze dawnej i współczesnej.
• Przemiany polskiego dramatu na tle tendencji rozwojowych innych form literackich. Niezależne czy powiązane z innymi rodzajami? Omów zagadnienie na przykładach wybranych utworów dramatycznych.
• „Literatura zaczyna się od owego «Dlaczego?», nawet jeśli mielibyśmy na to pytanie odpowiadać bez przerwy zwyczajnym: «Nie wiem». Literatura stawia więc pytania, na które nie da się odpowiedzieć przy pomocy Wikipedii, wykracza bowiem poza same fakty i wydarzenia, odwołując się bezpośrednio do naszego ich doświadczania. […] Piszę fikcję, ale nigdy nie jest to coś wyssanego z palca. Kiedy piszę, muszę wszystko czuć wewnątrz mnie samej. Muszę przepuścić przez siebie wszystkie istoty i przedmioty obecne w książce, wszystko, co ludzkie i poza ludzkie, żyjące i nieobdarzone życiem. Każdej rzeczy i osobie muszę przyjrzeć się z bliska, z największą powagą i uosobić je we mnie, spersonalizować.” (Olga Tokarczuk, „Czuły narrator”, Odczyt Noblowski, Sztokholm 2019)
• Podmiot wielorako uobecniony. W kontekście słów noblistki i wybranych przez siebie utworów literackich rozważ zagadnienie predyspozycji (różnych? zbliżonych? tożsamych?) mowy poetyckiej i prozatorskiej do tworzenia reprezentacji ludzkiego doświadczenia.

Z kolei w przypadku interpretacji porównawczych uczniowie mieli do wyboru następujące opcje::

• Dokonaj interpretacji porównawczej bajek Ignacego Krasickiego Lis i wilk i Franciszka Karpińskiego Wilk i liszka.
• Dokonaj interpretacji porównawczej wierszy Cypriana Norwida Czułość i Janusza Szubera Czułość.
• Dokonaj interpretacji porównawczej wierszy Leopolda Staffa Jesień i Piotra Piaszczyńskiego Z pamiętnika meteopaty.
• Dokonaj interpretacji porównawczej wierszy Jarosława Iwaszkiewicza Pies horacjański i Jarosława Marka Rymkiewicza Ogród w Milanówku – poezja brzóz i kotów.
• Dokonaj interpretacji porównawczej wierszy Mirona Białoszewskiego Wywód jestem’u i Urszuli Kozioł Rzeczy zgubione.

Źródło: www.pixabay.com

Jak widać, uczniowie mogli wybrać spośród wielu różnych propozycji, związanych zarówno z epokami dawnymi, jak i współczesnością. Pozwalają tym samym spojrzeć na świat literatury i kultury z wielu różnych perspektyw.

W przypadku części ustnej uczniowie jeszcze przed przybyciem na finał muszą przygotować się z dwóch wybranych przez siebie tematów. Jeden musi dotyczyć wiedzy o literaturze, wiedzy o kulturze bądź zagadnień pokrewnych, drugi zaś – wiedzy o języku. Spis wszystkich możliwych do wybrania zagadnień znajduje się w Przewodniku po tematach Olimpiady Literatury i Języka Polskiego. Jest on dostępny online.

Odpowiedź ustna przyjmuje różne formy, najczęściej jednak stanowi rodzaj swobodnej dyskusji intelektualnej, związanej z tematem wybranym przez ucznia. Warto zwrócić uwagę na to, że uczestnicy dobierani są do poszczególnych komisji zazwyczaj według kręgu problemowego, z którego wywodzą się wybrane przez nich zagadnienia.

Podsumowanie

Finał Olimpiady Literatury i Języka Polskiego – brzmi strasznie? Spokojnie, istotne jest to, aby było to dla Ciebie wielkie przeżycie, po którym pozostaną niezastąpione wspomnienia Na tym bowiem polega prawdziwy duch tych zmagań.

Oczywiście jednak odniesienie sukcesu również należy do istotnych kwestii. W tym przypadku pomocą służyć może Indeks w Kieszeni, który ma ofertę przygotowań olimpijskich skrojoną na miarę Twoich potrzeb. Przekonaj się o tym sam!