Matura z języka polskiego – wywiad z Krzysztofem Andrulonisem

Dzisiejszym gościem jest Krzysztof Andrulonis, który prowadzi przygotowania do matury z języka polskiego. Oprócz przygotowywania kursantów do matury Krzysztof zajmuje się także przygotowaniem uczniów do Olimpiady Literatury i Języka Polskiego oraz Olimpiady Literatury i Języka Polskiego dla Szkół Podstawowych.

IWK: Cześć! Witajcie w kolejnym filmie z cyklu wywiadów z indeksem w kieszeni. Moim dzisiejszym gościem jest Krzysiek, cześć. 

Krzysztof Andrulonis: Cześć.

IWK: Krzysiek prowadzi zajęcia przygotowujące zarówno do olimpiad, jak i domatora czy do egzaminu ósmoklasisty, wszystkie z języka polskiego. Ale zanim do tego do tych zagadnień przyjdziemy, to jestem pewny, że nasi widzowie chętnie usłyszeliby parę słów na twój temat. Powiedz nam proszę, na przykład, gdzie studiujesz.

K. A.: Aktualnie na Uniwersytecie Warszawskim. A jaki kierunek tam robisz teraz się zajmuje dwoma filologią polską i filozofią. odpowiada moim ogólnym zainteresowaniom. Postaram się łączyć ze sobą te dwie dziedziny. 

IWK: Jasne, powiedz skąd wzięło się to zainteresowanie. Czy był to jakiś moment, w którym doznałeś olśnienia, czy był to raczej bardziej taki naturalny proces, w którym to zainteresowanie coraz bardziej się zwiększało? 

K. A.: Generalnie to jest dosyć późne zainteresowanie, poprzez drugą część swojego życia. Sądziłem, że będę zajmował się raczej dziedzinami ścisłymi i zresztą nawet jeszcze w liceum chodziłem do klasy biologiczno-chemicznej. Natomiast mniej więcej na etapie drugiej klasy liceum spotkałem naprawdę świetną polonistkę, która na tyle mnie zainteresowała tą tematyką, że uznałem, że wolałbym się zająć właśnie tym. A z kolei jeszcze rok później spotkałem wybitnego nauczyciela filozofii, który spowodował, że chciałem ze sobą te dwie dziedziny połączyć. Od tamtego momentu stwierdziłem, że chciałbym po pierwsze zajmować się i tym, i tym, a po drugie poszukiwać jakiś wspólnych nici powiązań, które te dwie dziedziny łączą. W ten oto sposób się znalazłem właśnie na tych dwóch kierunkach studiów. 

IWK: Dobra, to przejdźmy już do samych tematów związanych z egzaminami, mowa tutaj zarówno o egzaminie maturalnym, jak i egzaminie ósmoklasisty. Powiedz nam proszę, jak wygląda sama struktura arkuszy maturalnych i ósmoklasisty? 

K. A.: Zacznę może od arkuszy maturalnych. Jeżeli chodzi o zakres podstawowy, to w formule nowej maturalnej, czyli 2023, nastąpiły bardzo istotne zmiany i aktualnie arkusz składa się z trzech elementów. To znaczy, po pierwsze, z języka polskiego w użyciu, polegającego na przeczytaniu dwóch tekstów, do których następnie należy rozwiązać polecenia. One się tyczą albo dwóch tekstów jednocześnie, albo też słów pojedynczych. Czasami też wymagają odniesienia do wiedzy ogólnej. Następnie jest część, która zwie się testem historyczno-literackim, i tutaj z kolei trzeba się wykazać wiedzą z historii literatury z poszczególnych epok, zarówno z tekstów obowiązkowych, jak i z wiedzy ogólnej dotyczącej na przykład średniowiecza, renesansu i tym podobnych. Część trzecia to jest wypracowanie. Tutaj do wyboru są najczęściej dwa tematy, natomiast forma jednakowo jednego tematu jest ta sama. Jest to po prostu wypracowanie. W aktualnej formule nie ma tutaj żadnej dalszej specyfikacji, typu rozprawka, interpretacja czy cokolwiek podobnego. Natomiast jeżeli chodzi o formułę egzaminu ósmoklasisty, to ona jest dwuelementowa. Składa się, po pierwsze, z testu zwanego również najczęściej „czytanie ze zrozumieniem”. Tam są dwa fragmenty, do których następnie są sformułowane zadania. Jeden z tych fragmentów to jest najczęściej kawałek lektury obowiązkowej, drugi fragment to jest najczęściej związane z wiedzą o języku albo wiedzą ogólną, albo publicystyczną, czyli fragment jakiegoś tekstu dziennikarskiego. Do tego są polecenia, które odnoszą się zarówno do testów, jak i do wiedzy ogólnej. Następnie w części drugiej arkusza należy sporządzić znowu wypracowanie. Ono może mieć charakter twórczy albo argumentacyjny. Twórczy to znaczy opowiadanie, natomiast argumentacyjny to znaczy rozprawka. Znowu, ze względu na aktualne dostosowania, są tylko te dwie formy możliwe. Tylko one mogą się pojawić na egzaminie w przyszłych latach. Tych form będzie nieco więcej. 

IWK: Jasne. Z Twojego doświadczenia, jak to wynika, jak wygląda sytuacja, jeżeli chodzi o trudność dla uczniów związaną z tymi zadaniami? Które z tych części egzaminu jest najtrudniejsza? 

K. A.: Najczęściej uczniowie mają, jeżeli chodzi o licealistów, najwięcej problemów mają z testem historyczno-literackim, ponieważ on wymaga dosyć twardej i, powiedziałbym, wiedzy wymaganej. Po prostu z posiadania konkretnych umiejętności, konkretnych na przykład znajomości terminów, i to powoduje, że uczniowie zapominają, o czym powinni w danym miejscu napisać. I jeszcze jedna kwestia jest taka, że poziom tych zadań jest po prostu wysoki. One wymagają często naprawdę szczegółowych wiadomości i sporo. W związku z tym ćwiczymy właśnie te zadania na naszych kursach, bo one bywają najbardziej problematyczne. I wypisywanie wypracowań też oczywiście nie należy do rzeczy łatwych. Niektórzy mają w tym większą swobodę, a inni mniejszą. Natomiast na podstawie własnego doświadczenia, jako osoba już sprawdzająca te prace od dłuższego czasu, mogę powiedzieć, że jest tutaj bardzo sporo problemów, głównie na płaszczyźnie stylistyki, a także na płaszczyźnie na przykład znajomości niektórych lektur obowiązkowych.

IWK: Jasne. Często bywa tak, że uczniowie odkładają przygotowania do tych egzaminów na ostatni rok, czyli na klasę maturalną lub na klasę ósmą. Czy Twoim zdaniem jest możliwe solidne przygotowanie się tak naprawdę od września roku, w którym mamy maturę czy egzamin ósmoklasisty? 

K. A.: Jest to wykonalne. Co prawda z trudem i na pewno wymaga wtedy odpowiednio ukierunkowania. Natomiast jest wykonalne. Przede wszystkim wymaga to od ucznia dużego skupienia nad tym, co na przykład powinien wiedzieć z poszczególnych lektur, również skupienia nad umiejętnościami, które powinien opanować. Jeżeli odpowiednio się uporządkuje te wiadomości i następnie też odpowiednio się kształtuje te umiejętności, to ich nie jest to nie jest ich aż taka wiele, żeby one nie były możliwe do opanowania w przeciągu jednego roku. Tylko właśnie trzeba skupić się nad tymi konkretnymi zagadnieniami. Tutaj znowu te kursy, które chociażby proponujemy w zakresie matury czy egzaminu ósmoklasisty, właśnie mają to na celu, żeby z każdej lektury, z każdego zagadnienia teoretycznego, ze wstępów do epok i tym podobnych, wybrać to, co jest rzeczywiście potrzebne, to, co może się pojawić na egzaminie. I dzięki temu, przygotowanie w przeciągu jednego roku, rzetelne, staje się rzeczywiście wykonalne. Aczkolwiek oczywiście wymaga całkiem dużego zaangażowania i sporej ilości pracy ze strony ucznia. 

IWK: Jasne. Myślę, że uspokoiłeś w tym momencie część widzów, która dopiero będzie zaczynała swoje przygotowania, będąc w ostatniej klasie. Ale tak, jak powiedziałeś, wymaga to intensywnej pracy, między innymi może to się odbywać na naszych kursach. Więc teraz przejdźmy już do tego zagadnienia, jak wyglądają te przygotowania, które prowadzisz Ty? Czy Twoi koledzy? 

K. A.: Więc tak, jeżeli chodzi o nasze przygotowania, to oczywiście dążą one do takiej kompleksowości w zakresie spełnienia wymogów maturalnych. W związku z tym skupiamy się z jednej strony na omawianiu lektur obowiązkowych, z drugiej strony na ćwiczeniach związanych z tymi zagadnieniami, z pochodzącymi z tych poszczególnych lektur. Ponadto też dużo czasu poświęcamy na naukę pisania pracy, wreszcie także czytanie ze zrozumieniem, które też jest istotną umiejętnością, jeżeli chodzi o te egzaminy. I na te wszystkie zagadnienia poświęcamy czas na naszych spotkaniach, jeżeli chodzi o zajęcia w formie webinarów albo zajęcia stacjonarne. I też są to umiejętności uwzględnione oczywiście w kursie e-learningowym. Tutaj skupiamy się przede wszystkim na tym, żeby nie pominąć żadnej lektury obowiązkowej, żeby z każdej wybrać te najważniejsze zagadnienia. One są opracowane w postaci prezentacji. No i następnie skupiamy się na elaboracji wiedzy. Temu służą między innymi zadania zaliczeniowe, które są wzorowane właśnie na formule egzaminacyjnej. W związku z tym wymagają bardzo podobne do stylu myślenia, jakie pojawiają się na maturze. Uczniowie mają dostęp do dodatkowych nagrań, w ramach których mogą obejrzeć jeszcze dodatkowe zadania, mogą wysyłać komentarze do tych zadań. W związku z tym okazji do ćwiczeń jest bardzo wiele. Też oczywiście tak, jak wspominałem o tej pracy pisanej również to jest uwzględnione w kursie. Każdy uczeń chętny może pisać wypracowanie, może liczyć następnie na ich sprawdzenie. Znowu, moje doświadczenie podpowiada, że to jest bardzo pomocne. Bo wielu uczniów od swoich nauczycieli w szkołach dostaje komentarze do pracy, które na przykład polegają na tym, że nauczyciel na marginesie pisze styl, ort., jęz. style orty, i to delikatnie rzecz ujmując, niewiele. Natomiast, my ze swojej strony oferujemy szersze komentarze. Ja, na przykład, wskazuję na to, co powinno się zmienić, żeby na przykład w danym miejscu już nie było więcej błędów stylistycznych lub błędów językowych. Następnie recenzje do całej pracy i propozycje punktacji, to znaczy, ile, moim zdaniem, dana wypowiedź otrzymałaby na egzaminie maturalnym. 

IWK: Jasne, czyli faktycznie kurs ma również ten wymiar praktyczny w dużej mierze, który być może nie jest w 100% pokrywany w szkołach. Natomiast powiedzmy jeszcze, czy jesteś w stanie zidentyfikować, które zagadnienia sprawdzane na tych egzaminach są dla uczniów najtrudniejsze? Już nie mówimy o strukturze zadań, tylko o konkretnym zagadnieniu.

K. A.: Jeżeli chodzi o konkretne zagadnienie, to na przykład bardzo problematyczna jest notatka syntetyzująca, która się pojawia w egzaminie w zakresie podstawowym, w pierwszej części. Ona zawsze dotyczy dwóch testów i jest o tyle trudna, że żeby ją sporządzić, to trzeba też sobie porównać, trzeba wskazać na wspólnotę albo rozbieżność stanowiska istniejącego w tych tekstach. Trzeba również zrelacjonować bardzo pokrótce poglądy wyrażane przez jednego i przez drugiego autora. Z mojej dotychczasowej praktyki wynika, że to jest bardzo problematyczne, jeżeli chodzi o formy wypowiedzi. A gdybym też miał wskazać jedno zagadnienie z literatury, to tutaj myślę, że takimi tekstami najtrudniejszymi są właśnie te romantyczne, głównie z tego powodu, że są skomplikowane. Żeby je zrozumieć, to trzeba też uwzględnić różne jej założenia filozoficzne. Jest tam mnóstwo różnych koncepcji związanych na przykład z dziejami naszego narodu, czy to mesjanizm, czy to intelektualizm i tym podobne. Siłą rzeczy temu poświęcamy w trakcie naszych spotkań bardzo wiele czasu. Zawsze staram się tutaj, żeby to było wyłożone z jednej strony możliwie szczegółowo, z drugiej strony ze wskazaniem najważniejszych elementów. Tak, żeby uczniowie na przykład, nie wiem, zrozumieli po naszych zajęciach, czym jest mesjanizm, bo to, jak wiadomo, jedno z kluczowych pojęć z romantyzmu. 

IWK: Jasne, dobra. To w takim razie słyszę, że ten kurs również jest w stanie zapełnić te luki, które być może najczęściej się pojawiają wśród uczniów. To zbliżając się już powoli do końca naszego spotkania, chciałem ci dać pytanie, czy jest jakaś taka może konkretna wskazówka lub porada, której udzielasz kursantom? Która pozwala im być może uspokoić przed stresującym egzaminem, a z drugiej strony uniknąć części błędów, które można popełniać? Jedna i bardzo konkretna porada, która jest związana z tym, i czymś na to.

K. A.: Patrzę na to, jak uczniowie na zajęciach często udzielają odpowiedzi, nastawiane im pytania, i stwierdzam, że nie wszystko trzeba ubierać koniecznie w siatkę pojęciową. To znaczy, na egzaminie bardzo często wcale się od uczniów nie wymaga tego, żeby użyli na przykład pojęcia z „izmem” na końcu, czy to witalizmu, czy to estetyzmu i tym podobnych. Tylko bardzo często wystarczą odpowiedzi opisowe. Uczniowie często mają taki syndrom, że w ogóle nie udzielają w tym momencie odpowiedzi, bo automatycznie odpowiedź nie będzie uznana za poprawną. A tymczasem, często wystarczy po prostu opisanie tego, co się wie albo tego, co się myśli na temat danego tekstu, i to jest już wtedy odpowiedź poprawna. To zachęcam do tego, żeby nie wątpić w swoją wiedzę i żeby się nie przerażać tym, że na przykład nagle tej wiedzy czy coś nie potrafi ubrać w odpowiednie pojęcia, bo to często nie jest w ogóle wymagane.

IWK: Jasne, dobra. Dziękuję Ci w takim razie za odpowiedzi i myślę, że dzięki takiemu kursowi oraz wskazówkom, które na pewno pojawiają się w trakcie przygotowań, wszyscy będą w stanie jak najbardziej skutecznie zdać zarówno egzamin maturalny, jak i egzamin ósmoklasisty. Dzięki i do zobaczenia następnym razem. 

K. A.: Dziękuję serdecznie i do zobaczenia.