Przygotowanie do egzaminu dojrzałości to nie tylko wiedza merytoryczna, ale również umiejętność unikania najczęstszych błędów na maturze z biologii, które mogą kosztować Cię cenne punkty. Wśród uczniów krążą historie o poprawnych merytorycznie odpowiedziach, które nie zostały uznane przez egzaminatora tylko dlatego, że użyto niewłaściwego terminu lub zbyt ogólnego sformułowania. Nic dziwnego – biologia wymaga precyzji, a klucz odpowiedzi bywa bezlitosny.
Najważniejsze informacje, których dowiesz się z tego artykułu:
Przygotowujesz się do egzaminu? Wszystkie najważniejsze informacje znajdziesz tutaj: https://indekswkieszeni.pl/przygotowanie-do-matury-z-biologii-informacje/
Jednym z najczęstszych błędów na maturze z biologii jest określenie krwi bogatej w tlen słowem „utleniona”. To wyrażenie sugeruje zajście reakcji redoks, której hemoglobina nie przeprowadza. Właśnie dlatego poprawne są wyłącznie terminy:
Użycie błędnego określenia może sprawić, że egzaminator nie zaliczy odpowiedzi – nawet jeśli reszta jest poprawna merytorycznie.
Źródło: pixabay.com
Mikroorganizmy nie posiadają układu odpornościowego (inaczej limfatycznego) i właśnie dlatego nie można powiedzieć, że posiadają odporność. Zamiast tego mówimy, że bakterie charakteryzują się opornością na metale ciężkie i antybiotyki (in. antybiotykoopornością). Uczniowie często piszą, że bakterie „mają odporność na antybiotyki” – to niepoprawne sformułowanie, ponieważ odporność dotyczy organizmów posiadających układ odpornościowy.
Poprawne sformułowania:
To jedno słowo – „odporność” zamiast „oporność” – jest typowym przykładem najczęstszego błędu na maturze z biologii, który egzaminator zauważa od razu.
Wirusy nazywamy bezwzględnymi pasożytami organizmów, które same nie są organizmami. Oznacza to między innymi, że nie są w stanie przeprowadzać żadnych procesów metabolicznych ani tym bardziej przetrwać bez swojego gospodarza. Dzieje się tak, ponieważ nawet do „najprostszych” czynności muszą wykorzystać inny organizm. Mówimy, że wirusy się namnażają – to z jednostek budulcowych zainfekowanego gospodarza powstają wirusy potomne, podczas gdy termin „rozmnażanie” sugeruje, że z przynajmniej jednego organizmu rodzicielskiego tego samego gatunku powstaje organizm potomny.
Otóż nie – zgodnie z zasadami termodynamiki nie istnieje wytwarzanie energii. Co w takim razie zachodzi, skoro nie jej powstawanie? Zmiana formy, w której energia jest magazynowana. Przykładowo: energia słoneczna docierająca do zasiedlających powierzchnię Ziemi roślin zostaje przekształcona w energię wiązań chemicznych (m.in. w cząsteczkach glukozy, w wyniku jasnej i ciemnej fazy fotosyntezy).
Dlatego potoczne sformułowanie „dochodzi do powstawania energii w postaci ATP” jest błędne i powinniśmy zastąpić je po prostu „wytwarzaniem ATP” lub „magazynowaniem energii w postaci ATP”. Swoją drogą pamiętajmy też, że ATP nie jest samą w sobie energią, ale jej nośnikiem.
Już na pierwszych lekcjach biologii rozszerzonej uczymy się o budowie komórki i związanych z tym zagadnieniem strukturach błoniastych. Błona komórkowa zbudowana jest z dwóch warstw fosfolipidów, pomiędzy którymi znajdują się białka oraz inne składniki budulcowe. Niektóre z organelli – nazywane autonomicznymi i półautonomicznymi – otoczone są zespołem dwóch takich błon.
Gdy na maturze użyjemy sformułowania „podwójna błona fosfolipidowa”, egzaminator nie będzie wiedział, czy odnosimy się do pojedynczej błony fosfolipidowej złożonej z dwóch warstw, czy do budowy plastydów, mitochondriów lub jądra komórkowego. Dlatego ważne jest, aby w pierwszym przypadku pisać „dwuwarstwa lipidowa”, a w drugim „otoczone dwiema błonami”.
Enzymy, czyli inaczej biokatalizatory, to substancje umożliwiające zajście reakcji chemicznej pomimo braku sprzyjających warunków, takich jak wysoka temperatura lub odpowiednie ciśnienie. Dzięki swojej budowie przestrzennej są w stanie przyłączać substrat lub substraty do tzw. miejsca aktywnego, gdzie w wyniku rożnych operacji dochodzi do przekształcenia składników w produkty.
Ostatnim etapem reakcji jest odłączenie się gotowych produktów od miejsca aktywnego enzymu. Wówczas biokatalizatory mogą dalej przeprowadzać daną reakcję, pod warunkiem występowania substratów w środowisku. Oznacza to tyle, że enzym nie zużywa się w trakcie reakcji chemicznej. Stwierdzenie przeciwne jest błędne i na maturze skutkuje utratą cennych punktów. Enzymy nie stanowią ani substratów, ani produktów reakcji.
To warto zapamiętać!
Źródło: pixabay.com
Sformułowania typu „rozwój zupełny i niezupełny” są błędne – mówimy o przeobrażeniu zupełnym i niezupełnym.
Używanie tych nazw zamiennie jest błędem.
Poprawna nazwa wiązań stabilizujących strukturę białek to mostki disiarczkowe/dwusiarczkowe. Pominięcie informacji, że biorą w nich udział dwa atomy siarki, jest traktowane jako błąd.
Szukasz skutecznego przygotowania do matury? Sprawdź naszą ofertę kursu maturalnego z biologii!
Nie zawsze. Jeśli nieprecyzyjne słowo zmienia sens biologiczny (np. „rozmnażanie wirusów”, „odporność bakterii”), odpowiedź może zostać uznana za błędną.
Tak. To właśnie w takich szczegółach kryją się najczęstsze błędy. Egzaminatorzy oczekują posługiwania się poprawną terminologią.
Zdecydowanie lepiej napisać krócej i precyzyjnie, niż budować długie, niejasne wypowiedzi, w których łatwiej o niekonsekwencję lub błąd.
Dobrym sposobem jest:
Strona przygotowana przez Zyskowni.pl