Ucho to narząd, który odpowiada za percepcję słuchu i równowagi. Składa się on z trzech głównych części: ucha zewnętrznego, ucha środkowego i ucha wewnętrznego. Tak jak nauka anatomii ucha zewnętrznego i środkowego nie sprawia większych trudności, tak ucho wewnętrzne stanowi często duże wyzwanie mogące prowadzić do frustracji. Dlatego też postaram się go w jak najbardziej przystępny sposób omówić. Jeżeli jednak więcej zagadnień Olimpiady Biologicznej jest dla Ciebie wciąż nie do końca zrozumiałe, to nie czekaj dłużej i zapoznaj się z ofertą Indeksu w Kieszeni. Po kursie przygotowawczym na pewno będziesz czuł się pewnie przystępując do pisania Olimpiady!
Zanim jednak przejdziemy do ucha wewnętrznego i omówimy jego działanie, to przypomnimy sobie jak zbudowane jest ucho zewnętrzne oraz środkowe.
Ucho zewnętrzne jest potrzebne do jak najbardziej wydajnego zbierania fal dźwiękowych i przekazywania ich do ucha środkowego. W skład ucha zewnętrznego wchodzą dwa elementy: małżowina uszna oraz przewód słuchowy zewnętrzny. Małżowina uszna posiada złożoną budowę, w której można wyróżnić wiele elementów (spokojnie, na obecnym etapie nie jest konieczne ich zapamiętanie). Przewód słuchowy zewnętrzny zaczyna się w miejscu otworu słuchowego zewnętrznego, a kończy w miejscu błony bębenkowej. Przekazuje on zebrane przez małżowinę dźwięki w kierunku błony bębenkowej. Przewód jest bogaty w gruczoły wydzielające woskowinę oraz łój.
Ucho środkowe stanowi swoisty „pomost” pomiędzy uchem zewnętrznym a wewnętrznym. Nie dość, że przenosi drgania z ucha zewnętrznego do ucha wewnętrznego, to dodatkowo wzmacnia te fale dźwiękowe. Do ucha środkowego zaliczyć można:
– Błonę bębenkową – błoniastą strukturę, która przekształca fale dźwiękowe w drgania, przekazywane następnie na kosteczki słuchowe;
– Młoteczek, kowadełko i strzemiączko – kosteczki słuchowe; młoteczek łączy się z błoną bębenkową, kowadełko – z młoteczkiem i strzemiączkiem, a strzemiączko – z kowadełkiem i błoną okienka owalnego (inaczej okienka przedsionka). Dzięki swojej budowie, pomimo ich drobnego rozmiaru, są w stanie wzmocnić drgania, które przekazała na nie błona bębenkowa;
– Trąbkę słuchową (dawniej Eustachiusza) – przewód z jednej strony otwierający się do ucha środkowego oraz z drugiej do gardła w celu wyrównania ciśnienia pomiędzy uchem środkowym a środowiskiem zewnętrznym;
– Jamę bębenkową – miejsce, w którym znajdują się m.in. wcześniej wymienione kosteczki słuchowe;
– Jamę i komórki sutkowe (w tylnej części jamy bębenkowej).
Wymienione struktury (poza jamą i komórkami sutkowymi, które nie są widoczne) zostały uwzględnione na rys. 2 (zobacz wyżej).
Zaczynając omawianie ucha wewnętrznego, trzeba najpierw wyjaśnić dwa podstawowe pojęcia. Pod określeniem błędnik kostny rozumiemy przestrzeń we wnętrzu kości skroniowej, która przyjmuje charakterystyczny wygląd. W skład błędnika kostnego wchodzi: ślimak (na rys. 3 najbardziej z prawej strony), przedsionek (część środkowa) oraz kanały półkoliste (w liczbie trzech).
Błędnik błoniasty zaś to łącznotkankowa struktura umieszczona wewnątrz błędnika kostnego. W jego skład wchodzą:
– Łagiewka i woreczek (umieszczone w przedsionku – części środkowej);
– Trzy przewody półkoliste (zwróć uwagę: przewody, a nie kanały jak w błędniku kostnym!);
– Przewody: śródchłonki i łagiewkowo-woreczkowy;
– Błędnik ślimakowy (widoczny głównie pod postacią przewodu ślimakowego).
Przestrzeń pomiędzy błędnikiem kostnym a błędnikiem błoniastym wypełnia przychłonka (perylimfa), a wnętrze błędnika błoniastego wypełnia endolimfa.
Po omówieniu budowy, można poświęcić kilka akapitów omówieniu fizjologii narządu słuchu i równowagi.
W skład narządu równowagi zalicza się woreczek, łagiewkę oraz trzy przewody półkoliste. Woreczek i łagiewkę określa się również jako tzw. narządy otolitowe.
W kanałach półkolistych komórki zmysłowe znajdują się w bańkach błoniastych (rozszerzeniach przy podstawie przewodów). Komórki te są wyposażone we włoski, które zlepione są substancją o galaretowatej konsystencji, tworząc osklepek.
W woreczku i łagiewce również występują komórki zmysłowe z włoskami zlepione ze sobą, jednak tutaj dodatkowo obecne są tzw. otolity (zbudowane z węglanu wapnia), przez co nazywa się taką strukturę błoną kamyczkową.
Przesuwanie się endolimfy pod wpływem zmiany położenia głowy powoduje nacisk na osklepek/błonę kamyczkową. Włoski komórek zmysłowych się odkształcają, co generuje impuls nerwowy przekazywany nerwem przedsionkowym (składową nerwu przedsionkowo-ślimakowego).
Z budowy anatomicznej i rozmieszczenia receptorów analizujących położenie ciała udało się określić, że woreczek i łagiewka są odpowiedzialne za zbieranie informacji odnośnie przyspieszeń liniowych (prostolinijne ruchy głowy góra-dół). Natomiast przewody półkoliste zbierają dane o przyspieszeniach kątowych (ruchy obrotowe np. w czasie obracania głowy oraz tańca). W większości przypadków oba typy przyspieszeń występują razem, a wypadkowy efekt pobudzenia tych narządów, obrobiony w ośrodkowym układzie nerwowym, pozwala określić położenie ciała w przestrzeni.
W przewodzie ślimakowym znajduje się właściwy narząd słuchu – narząd spiralny (Cortiego). Otoczony jest on od góry (patrząc w przekroju) przez schody przedsionka oraz od dołu przez schody bębenka (oba wypełnione przychłonką). W skład narządu Cortiego wchodzą m.in. komórki zmysłowe wyposażone we włoski.
Dźwięk, w postaci drgań kosteczek słuchowych, jest przekazywany na błonę okienka przedsionka. To z kolei powoduje drganie przychłonki w schodach przedsionka (patrz rys. 7). Zastanówmy się zatem co następuje później. W dalszej kolejności drgania pojawiają się również w przewodzie ślimakowym wypełnionym endolimfą. Natomiast błona podstawna narządu Cortiego odkształca się. Komórki rzęsate zaczynają falować. Włoski dotykają błonę pokrywającą (nieruchoma struktura), same się przeginają, generowany jest impuls nerwowy przekazywany dalej przez nerw ślimakowy (część nerwu przedsionkowo-ślimakowego) do mózgowia.
Zaciekawiły Cię zagadnienia z Olimpiady Biologicznej i chciałbyś jeszcze bardziej poszerzyć swoją wiedzę? Zapraszamy na kurs przygotowujący z Indeksem w Kieszeni!
https://pl.wikipedia.org/wiki/Ma%C5%82%C5%BCowina_usznahttps://pl.wikipedia.org/wiki/Ma%C5%82%C5%BCowina_uszna
https://pl.wikipedia.org/wiki/Przew%C3%B3d_s%C5%82uchowy_zewn%C4%99trzny
https://pl.wikipedia.org/wiki/Ucho_%C5%9Brodkowe
https://pl.wikipedia.org/wiki/B%C5%82%C4%99dnik_kostny
https://pl.wikipedia.org/wiki/B%C5%82%C4%99dnik_b%C5%82oniasty
https://fizjosystem.com/?page=zawroty_glowy_art#
https://www.vestibular.today/blog/the-light-cupula
https://neuroscientificallychallenged.com/glossary/otoconia
https://pl.wikipedia.org/wiki/Narz%C4%85d_Cortiego
https://edu.pjwstk.edu.pl/wyklady/mul/scb/main13.html
Strona przygotowana przez Zyskowni.pl