30.09.2023 Krzywa Laffera, czyli jedno z niezbędnych zagadnień na Olimpiadę Wiedzy Ekonomicznej
Osoby przygotowujące się do Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej często natrafiają na liczne terminy oraz pojęcia z zakresu szeroko pojętej ekonomii. Niestety trudno jest od początku wykazać się głębszym ich zrozumieniem. Wynikać to może stąd, że nauka do olimpiady wiąże się z przyswojeniem wielu informacji w stosunkowo krótkim okresie. Często na ich bardziej zaawansowane zrozumienie po prostu go brakuje.
Niemniej istnieje wiele koncepcji, na temat których rozważania mogłyby zajść o wiele dalej. Jednym z takich tematów jest krzywa Laffera. Wiedza na jej temat jest niezbędna każdemu kto aspiruje do osiągnięcia wysokiego wyniku na Olimpiadzie Ekonomicznej. Zagadnienie to zostanie omówione w poniższym artykule, zaś w celu kompleksowego przygotowania się do Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej zachęcam do zapoznania się z kursem prowadzonym przez Indeks w Kieszeni.
www.pexels.com
Krzywa Laffera – nota historyczna
Pamiętać należy, że ekonomia jako nauka, z uwagi na zmiany zachodzące na świecie, nieustannie się rozwija. Dzieje się tak, ponieważ jej głównym celem jest poszukiwanie najbardziej optymalnego sposobu alokowania środków. Ważne jest, by pozwalał na zaspokojenie możliwie maksymalnej ilości potrzeb oraz zapewnienie dobrobytu. Główne założenie dotyczące funkcji ekonomii kształtuje się w nieco inny sposób w zależności od poziomu. Mowa o poziomie mikro – działalności mniejszych podmiotów gospodarczych, takich jak gospodarstwa domowe oraz przedsiębiorstwa – oraz na poziomie makro – funkcjonowanie całej gospodarki z naciskiem na działalność władz monetarnych i fiskalnych w warunkach sił rynkowych.
Dynamiczna natura ekonomii
Zapoznając się z nowym zagadnieniem należy rozumieć jego powstanie oraz znaczenie dla danego okresu historycznego. Zdarza się, że w trakcie przygotowań do Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej ta historyczna część umyka uczniom. Jednak jest ona kluczowa do kompletnego zrozumienia danych zagadnień. Postaram się pokrótce przedstawić rys historyczny, który umożliwi umiejscowienie Krzywej Laffera w określonych warunkach ekonomicznych.
Wraz z nadejściem 1929 roku dotychczasowe rozumienie ekonomii stanęło pod znakiem zapytania. Było spowodowane to Wielkim Kryzysem Finansowym, czyli niespotykanym dotychczas wybuchem paniki na Nowojorskiej Giełdzie Papierów Wartościowych i wszystkimi jego konsekwencjami. Do lat dwudziestych ubiegłego stulecia w myśli ekonomicznej, oraz jej praktyce gospodarczej, dominowało tak zwane podejście klasyczne. Zakładało one sprawne dostosowywanie się czynników ekonomicznych w sposób, który pozwalał na osiągnięcie równowagi. Jednak wraz z utrzymującymi się negatywnymi wskaźnikami w kolejnych latach po 1929 roku zaczęto powątpiewać w możliwość gładkiego adaptowania się do zmian w gospodarce.
Od tamtego momentu poczęto argumentować na rzecz uwzględniania strony popytowej w polityce gospodarczej, której głównym prekursorem był John M. Keynes. Tego typu podejście wiązało się z prowadzeniem aktywnej polityki makroekonomicznej. Miała ona na celu łagodzenie wahań koniunktury i przyspieszanie powrotu gospodarek do stanu równowagi poprzez ekspansywną politykę w czasie recesji oraz restrykcyjne podejście w chwilach nadmiernego boomu gospodarczego.
Tego typu działania miały wpisane w swoją naturę założenie o większym udziale państwa w gospodarce. Co za tym idzie – osiąganie większych dochodów oraz realizację większych wydatków rządowych. Podejście to zaczęło przejawiać się w działalności administracji prezydenta Stanów Zjednoczonych F.D. Roosevelta oraz w latach powojennych, zwanych Złotą Erą Kapitalizmu. Występowało aż do lat siedemdziesiątych, kiedy to miały miejsce tzw. szoki naftowe, weryfikujące dotychczasowe podejście do ekonomii. To właśnie w 1974 roku powstała krzywa Laffera, która miała być jednym z argumentów dla drastycznej zmiany praktyki gospodarczej.
Krzywa Laffera – o autorze
Arthur Betz Laffer (ur. 1940) jest amerykańskim ekonomistą zajmującym się ekonomią podażową. W administracji prezydenta Ronalda Reagana zajmował stanowisko w sztabie doradczym do spraw polityki ekonomicznej (Economic Policy Advisory Board). Największą rozpoznawalność przyniósł mu jego model obrazujący zależność między wpływami podatkowymi, a stawką podatkową. Sugerował istnienie takiego poziomu stopy podatkowej, po przekroczeniu którego dochód państwa zmniejsza się.
pl.wikipedia.org
Założenia oraz kształt krzywej Laffera
Najczęściej zakłada się, że krzywa Laffera przyjmuje kształt odwróconej litery U. Innymi słowy – funkcji kwadratowej o ujemnym współczynniku kierunkowym. Przedstawia się ją na układzie kartezjańskim. Jego oś odciętych odpowiada za stawkę podatkową (t), a oś Y obrazuje wpływy podatkowe (T). Jej przykład możemy zaobserwować na poniższej grafice:
Proces zgłębiania tej krzywej można zacząć od początku układu współrzędnych, w którym to stopa opodatkowania wynosi 0. Oczywiście oznacza to brak dochodów państwowych. Wraz z poruszaniem się w stronę coraz to wyższych stawek podatkowych dochody wzrastają, ale w coraz mniejszym stopniu. Z matematycznego punktu widzenia można powiedzieć, że pierwsza pochodna T po t jest dodatnia, natomiast druga pochodna jest ujemna. Taka zależność może wynikać z kilku czynników. Do zwykle wskazywanych należą:
1. Zmniejszenie deklarowanego do opodatkowania dochodu podmiotów gospodarczych – oznacza to próby ominięcia konieczności wypełniania obowiązku podatkowego w pełnym wymiarze;
2. Zmniejszenie motywacji do podejmowania pracy i działalności gospodarczej. Wynika to ze zmniejszonych potencjalnych korzyści tego typu działań ze względu na zobowiązania podatkowe;
3. Zwiększenie skłonności ukrywania dochodów i wchodzenie w szarą strefę.
Wraz z rosnącą stopą podatkową każdy z wyżej wymienionych czynników intensyfikuje się, a wzrastająca krzywa zaczyna się „wypłaszczać”. Dzieje się tak aż do osiągnięcia maksimum, po którym wpływy podatkowe już tylko maleją. Dla stawki podatkowej na poziomie 100% wszelka aktywność gospodarcza ustaje, a państwo przestaje osiągać jakiekolwiek dochody.
Bezpośrednim wnioskiem wynikającym z analizy krzywej Laffera jest możliwość osiągnięcia jednakowego poziomu dochodów budżetowych dla dwóch stawek podatkowych. Laffer opierał się na założeniu, że wiele z rozwiniętych gospodarek, o nadmiernie rozbudowanej administracji, stosuje stopy podatkowe przekraczające t*. Tym samym mogłoby zmniejszyć ciężar podatkowy podmiotom gospodarczym bez uszczuplania swoich dochodów.
www.pexels.com
Krzywa Laffera a praktyka gospodarcza
Wraz z nastaniem lat 80. oraz wyborem na prezydenta USA Ronalda Reagana wznowiono praktykę większego akcentowania strony podażowej w ekonomii. Oznaczało to próby ułatwienia prowadzenia działalności gospodarczej oraz zmniejszenia ingerencji państwowej w gospodarkę. W tamtym okresie przeprowadzono znaczące obniżenie najwyższych stawek podatku dochodowego – z 70% do 50% w 1981, a następnie do 28% w 1986 roku. Według danych przychody budżetowe wzrosły z 517 mld dolarów w 1980 do 770 mld w 1986 i 911 mld w 1988 roku.
Dla zainteresowanych przykładem związanym z polską gospodarką odsyłam do opracowania Fundacji Republikańskiej pt. „Polityka podatkowa państwa wobec branży tytoniowej oraz jej konsekwencje ekonomiczne i społeczne”. Analizuje ono, za pomocą krzywej Laffera, podatki akcyzowe od wyrobów tytoniowych w Polsce.
Ciekawostka o krzywej Laffera
Pierwsza krzywa Laffera została narysowana w restauracji w Waszyngtonie przez autora tej teorii. Miało to miejsce w trakcie rozmowy z Dickiem Cheneym, będącym wtedy zastępcą szefa sztabu Białego Domu.
Podsumowanie
Poznawanie genezy oraz znaczenia różnych koncepcji ekonomicznych na przestrzeni lat może być ekscytujące i pozwalać na lepsze zrozumienie funkcjonowania realiów gospodarczych. W celu poznania bardziej kompleksowego spojrzenia na naukę, jaką jest ekonomia, oraz skorzystania z rzetelnego i sprawdzonego sposobu na przygotowanie się do Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej zachęcamy do odwiedzenia strony naszego kursu przygotowującego!
