Każdy z licealistów przygotowujących się do matury z biologii dobrze wie, jak istotna jest umiejętność „wstrzelenia się” w klucz odpowiedzi podczas tego egzaminu. W klasach biologiczno-chemicznych krążą wręcz legendy dotyczące absurdalnych sytuacji, w których odpowiedzi maturzystów nie zostały uznane. Jak zapewnić sobie powodzenie na maturze, na co zwrócić uwagę i czego się wystrzegać? Wszystkiego dowiesz się poniżej!
Po lekturze artykułu sprawdź ofertę kompleksowego przygotowania do matury z biologii w ramach Indeksu w Kieszeni! Mamy ponad 10 lat doświadczenia na rynku edukacyjnym – z nami matura z biologii niestraszna!
Źródło: pixaby.com
Źródło: pixaby.com
Podczas zmagań z układem oddechowym i krwionośnym pojawia się problem: jak za pomocą jednego przymiotnika opisać krew dostarczającą tlen do komórek i tkanek ciała. Utleniona? Utlenowana? Natlenowana? Poprawne są dwa ostatnie warianty. Przymiotnik „utleniona” wskazuje na zachodzenie reakcji chemicznej redoks (inaczej reakcji utleniania i redukcji), tymczasem hemoglobina nie przyłącza tlenu w ten sposób. Dlatego mówimy, że dużym krwioobiegiem transportowana jest krew utlenowana/natlenowana.
Źródło: pixaby.com
Oczywiście, że nie! Mikroorganizmy nie posiadają układu odpornościowego (inaczej limfatycznego) i właśnie dlatego nie można powiedzieć, że posiadają odporność. Zamiast tego mówimy, że bakterie charakteryzują się opornością na metale ciężkie i antybiotyki (in. antybiotykoopornością).
Źródło: pixaby.com
Wirusy nazywamy bezwzględnymi pasożytami organizmów, które same nie są organizmami. Oznacza to między innymi, że nie są w stanie przeprowadzać żadnych procesów metabolicznych ani tym bardziej przetrwać bez swojego gospodarza. Dzieje się tak, ponieważ nawet do „najprostszych” czynności muszą wykorzystać inny organizm, mówimy, że wirusy się namnażają. To z jednostek budulcowych zainfekowanego gospodarza powstają wirusy potomne, podczas gdy termin „rozmnażanie” sugeruje, że z przynajmniej jednego organizmu rodzicielskiego tego samego gatunku powstaje organizm potomny.
Źródło: pixaby.com
Otóż nie – zgodnie z zasadami termodynamiki nie istnieje wytwarzanie energii. Co w takim razie zachodzi, skoro nie jej powstawanie? Zmiana formy, w której energia jest magazynowana. Przykładowo: energia słoneczna docierająca do zasiedlających powierzchnię Ziemi roślin zostaje przekształcona w energię wiązań chemicznych (m.in. w cząsteczkach glukozy, w wyniku jasnej i ciemnej fazy fotosyntezy).
Dlatego potoczne sformułowanie „dochodzi do powstawania energii w postaci ATP” jest błędne i powinniśmy zastąpić je po prostu „wytwarzaniem ATP” lub „magazynowaniem energii w postaci ATP”. Swoją drogą pamiętajmy też, że ATP nie jest samą w sobie energią, ale jej nośnikiem.
Źródło: pixaby.com
Już na pierwszych lekcjach biologii rozszerzonej uczymy się o budowie komórki i związanych z tym zagadnieniem strukturach błoniastych. Błona komórkowa zbudowana jest z dwóch warstw fosfolipidów, pomiędzy którymi znajdują się białka oraz inne składniki budulcowe. Niektóre z organelli – nazywane autonomicznymi i półautonomicznymi – otoczone są zespołem dwóch takich błon. Gdy na maturze użyjemy sformułowania „podwójna błona fosfolipidowa”, egzaminator nie będzie wiedział, czy odnosimy się do pojedynczej błony fosfolipidowej złożonej z dwóch warstw, czy do budowy plastydów, mitochondriów lub jądra komórkowego. Dlatego ważne jest, aby w pierwszym przypadku pisać „dwuwarstwa lipidowa”, a w drugim „otoczone dwiema błonami”.
Źródło: pixaby.com
Enzymy, czyli inaczej biokatalizatory, to substancje umożliwiające zajście reakcji chemicznej pomimo braku sprzyjających warunków takich jak wysoka temperatura lub odpowiednie ciśnienie. Dzięki swojej budowie przestrzennej są w stanie przyłączać substrat lub substraty do tzw. miejsca aktywnego, gdzie w wyniku rożnych operacji dochodzi do przekształcenia składników w produkty.
Ostatnim etapem reakcji jest odłączenie się gotowych produktów od miejsca aktywnego enzymu. Wówczas biokatalizatory mogą dalej przeprowadzać daną reakcję, pod warunkiem występowania substratów w środowisku. Oznacza to tyle, że enzym nie zużywa się w trakcie reakcji chemicznej. Stwierdzenie przeciwne jest błędne i na maturze skutkuje utratą cennych punktów. Enzymy nie stanowią ani substratów, ani produktów reakcji.
Przeobrażenie i rozwój to nie synonimy. Pierwszy termin oznacza przemianę jednej formy organizmu w drugą, natomiast drugi – całokształt zmian zachodzących w życiu osobnika. Innymi słowy przeobrażenie to zmiana stadium rozwojowego. Bardzo ważne jest świadome stosowanie tych pojęć – istnieje przeobrażenie zupełnie i niezupełne, a użycie frazy “rozwój zupełny i niezupełny” jest błędem.
Podobnie sprawa ma się z określeniami HIV oraz AIDS – to nie są synonimy! Nazwą „AIDS” oznaczamy jednostkę chorobową (zespół nabytego niedoboru odporności), a określenie „HIV” odnosi się tylko do wirusa wywołującego tę chorobę.
Innym częstym lapsusem językowym jest stwierdzenie, że w jądrze komórkowym powstają rybosomy, które następnie transportowane są do cytoplazmy lub na szorstką siateczkę śródplazmatyczną. Na pierwszy rzut oka wszystko w poprzednim zdaniu wydaje się poprawne, jednak tak naprawdę chodzi o powstawanie i transport podjednostek rybosomów, a nie całych struktur. Podjednostki łączą się ze sobą dopiero na etapie translacji.
I na sam koniec warto przypomnieć o poprawnej nazwie jednych z wiązań wpływających na przybranie przez białka odpowiedniej struktury, która brzmi: mostki disiarczkowe/dwusiarczkowe. Napisanie o samych mostkach “siarczkowych”, bez zaznaczenia, że w ich budowę zaangażowane są dwa atomy siarki, skutkuje utratą punktów na egzaminie.
Przypominamy równie o możliwości dołączenia do naszych przygotowań maturalnych! Wszystkie informacje dotyczące kursów znajdziesz na dedykowanej podstronie.
Autor tekstu: Zuzanna Biegała
Kursy maturalne Gorzów Wielkopolski
Strona przygotowana przez Zyskowni.pl