16.08.2021 Referendum ogólnokrajowe w Polsce – musisz to wiedzieć na maturze z WOSu!
Za moment przeczytasz artykuł przygotowany przez jednego z Prowadzących Indeksu w Kieszeni. Stanowi on drobny wycinek kompleksowego kursu w skład którego wchodzą prezentacje multimedialne, skrypty, zestawy zadań, czy testy kontrolne, dzięki którym Twoja nauka stanie się nie tylko skuteczniejsza, ale również przyjemniejsza. Po lekturze tego krótkiego opracowania zapraszamy Cię do zajrzenia na podstronę, na której szczegółowo opisujemy sposób w jaki możemy Ci pomóc osiągnąć Twoje edukacyjne cele!
Źródło: www.freepik.com
Referendum to instytucja demokracji bezpośredniej pozwalająca obywatelom wyrazić swoje zdanie w sprawach istotnych dla społeczeństwa. W Polsce istnienie procedury referendalnej wynika z zasady zwierzchnictwa Narodu zapisanej w Konstytucji RP. W artykule 4 ust. 2 mówiącym, że Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio, wskazane zostało, że będzie ona miała charakter dodatkowy i fakultatywny. Pierwszeństwo powinny mieć formy demokracji przedstawicielskiej. Aktualnie wyróżnia się referenda ogólnokrajowe i lokalne. W Konstytucji i ustawach przewidziane są trzy rodzaje referendów ogólnokrajowych.
Referendum w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa – zagadnienia na maturze z WOSu
Przedmiot tego referendum nie jest wskazany w najlepszy sposób. Samo sformułowanie „szczególne znaczenie” nie pozwala jednoznacznie i konkretnie stwierdzić, jakie pytania mogą zostać zadane. Na pewno powinny one dotyczyć spraw istotnych i ważnych dla społeczności. Dobrze byłoby, aby sprawy miały charakter ogólnopolski, gdyż pytanie jest kierowane do wszystkich obywateli. Tak ogólne ujęcie pozwala de facto na poruszenie naprawdę wielu różnorodnych problemów, a wszystko zależy od woli podmiotów, które dane referendum zarządzają.
Referendum ogólnokrajowe w Polsce ma prawo zarządzić Sejm oraz Prezydent za zgodą Senatu. Sejm dokonuje tej czynności w formie uchwały z własnej inicjatywy lub na wniosek określonych podmiotów (Senatu, Rady Ministrów, 500 000 obywateli). W ostatnim przypadku wniosek obywatelski nie może dotyczyć referendum w sprawie wydatków i dochodów, w szczególności podatków oraz innych danin publicznych, obronności państwa oraz amnestii. Sejm nie jest związany inicjatywą obywatelską. Może ją rozpatrzyć pozytywnie lub negatywnie. Drugim podmiotem, który zarządza referendum oraz decyduje o pytaniach referendalnych, jest Prezydent. W każdym przypadku musi uzyskać zgodę Senatu wyrażoną w formie uchwały. Jeżeli izba wyższa się nie zgodzi, to referendum nie może się odbyć.
Referendum w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej, a matura z WOSu
Niniejsze referendum dotyczy tylko pewnej kategorii umów międzynarodowych. Może do niego dojść, jeżeli ma zostać podpisany traktat, na podstawie którego Polska przekaże organizacji międzynarodowej swoje kompetencje w niektórych sprawach. Istnieją dwie drogi wyrażenia zgody na ratyfikację takiej umowy. Pierwsza to uchwalenie aktu prawnego przez parlament większością kwalifikowaną, a druga to właśnie zorganizowanie referendum. Decyzję o tym, która metoda zostanie zastosowana, podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Procedura ta została zastosowana w przypadku referendum unijnego w 2003 roku.
Referendum zatwierdzające zmianę konstytucji – niezbędna wiedza na maturze z wiedzy o społeczeństwie
Należy podkreślić, że Konstytucja przewiduje możliwość zorganizowania referendum zatwierdzającego zmianę Konstytucji tylko w konkretnie przewidzianych przypadkach. Podstawową procedurą zmiany ustawy zasadniczej jest głosowanie w Sejmie i w Senacie opisane w art. 235. Natomiast jeśli zmiana Konstytucji dotyczy rozdziału I (Rzeczpospolita), II (Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela) lub XII (Zmiana Konstytucji), wówczas możliwe jest zorganizowanie referendum zatwierdzającego na wniosek Prezydenta, 1/5 ustawowej liczby posłów lub Senatu. Oczywiście wcześniej ustawa o zmianie Konstytucji musi zostać uchwalona przez Sejm i Senat. Organem właściwym do organizacji referendum jest Marszałek Sejmu. Wniosek wyżej wymienionych podmiotów jest wiążący, co oznacza, że przewodniczący izby nie może odmówić zorganizowania głosowania. Czas na złożenie wniosku o referendum zatwierdzające to 45 dni od czasu uchwalenia ustawy o zmianie Konstytucji przez Senat. Jeżeli większość głosujących opowie się za zmianą Konstytucji, to Prezydent musi ją podpisać.
Pozostałe uwagi
Referendum ogólnokrajowe w Polsce może być jednodniowe lub dwudniowe. Termin wyznacza się na dzień wolny od pracy i na dzień poprzedzający, jeżeli to konieczne. Przeprowadzane są w obwodach do głosowania (analogicznie jak podczas wyborów). Za organizację referendum odpowiada Państwowa Komisja Wyborcza wraz z obwodowymi komisjami. Możliwe jest również przeprowadzenie referendum ogólnokrajowego równolegle z wyborami parlamentarnymi. Można wtedy oczekiwać, że frekwencja będzie większa niż zwykle.
Warto również przyjrzeć się kwestii ważności referendum oraz wyniku wiążącego. Referendum ogólnokrajowe w Polsce jest ważne, gdy zostanie przeprowadzone zgodnie z wszelkimi procedurami. Inaczej mówiąc: zgodnie z przepisami prawa. Nie ma znaczenia, jaki był wynik referendum albo ile osób wzięło w nim udział. Stwierdzenia ważności dokonuje Sąd Najwyższy w ciągu 60 dni od dnia ogłoszenia wyników.
Wynik referendum ogólnokrajowego w Polsce jest wiążący wtedy, gdy właściwe organy władzy publicznej są zobowiązane do jego urzeczywistnienia. Może do tego dojść chociażby poprzez wydanie aktów normatywnych: uchwalenie odpowiednich ustaw, rozporządzeń. Referendum ogólnokrajowe w Polsce uznaje się za wiążące, jeżeli wzięła w nim udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania. Ten wymóg obowiązuje w przypadku referendum o szczególnym znaczeniu dla państwa oraz w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej. Wiążący charakter referendum zatwierdzającego zmianę Konstytucji nie został natomiast uzależniony od warunku, aby wzięła w nim udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania.
Podsumowanie – skuteczne przygotowanie do matury z WOSu
To już koniec tego artykułu. Zachęcamy Cię do skorzystania z kompleksowego przygotowania do matury z wiedzy o społeczeństwie, dzięki któremu co roku dziesiątki ambitnych licealistów realizuje swoje edukacyjne cele! O szczegółach przeczytasz na dedykowanej zakładce.
Autor tekstu: Tymoteusz Brzezinski
